Unijne badania dają nadzieję na skuteczniejsze leczenie cukrzycy noworodkowej
Wyniki nowych badań dofinansowywanych ze środków unijnych pokazują, że słabość mięśni, której doświadcza wielu pacjentów z cukrzycą noworodkową ma związek z problemami w ośrodkowym układzie nerwowym, a nie z mięśniami. Odkrycia, opublikowane w magazynie Science, mogą doprowadzić do nowych i zarazem lepszych sposobów leczenia tej choroby. Źródłem unijnego wsparcia dla prac był projekt BIOSIM (Biostymulacja - nowe narzędzie do opracowywania leków), który otrzymał dofinansowanie z tematu "Nauki o życiu, genomika i biotechnologia na rzecz zdrowia" Szóstego Programu Ramowego (6PR) oraz projekt EDICT (Europejska inicjatywa farmaceutyczna dotycząca kanałów i transporterów), który otrzymał dofinansowanie z tematu "Zdrowie" Siódmego Programu Ramowego (7PR). Cukrzyca noworodkowa jest chorobą dziedziczną, która zwykle ujawnia się w ciągu pierwszych sześciu miesięcy życia. Obok trudności z regulowaniem poziomu glikemii, wielu pacjentów ma również słabe i zwiotczałe mięśnie, problemy z utrzymaniem równowagi oraz upośledzenia wpływające na mowę i rozwój poznawczy. Przez wiele lat leczenie choroby oznaczało dla pacjentów iniekcje insuliny do końca życia. Sytuacja uległa zmianie, kiedy w 2004 r. zidentyfikowano wadę genetyczną, która jest przyczyną cukrzycy noworodkowej. Okazuje się, że u pacjentów z cukrzycą noworodkową występuje mutacja genetyczna powodująca wytwarzanie nadaktywnego białka tworzącego kanały KATP (kanały potasowe zależne od ATP) w błonach komórkowych. Kanały KATP regulują między innymi uwalnianie insuliny z komórek beta trzustki, a ich nadaktywność powoduje zablokowanie uwalniania insuliny, co doprowadza do cukrzycy. To odkrycie umożliwiło pacjentom przejście z iniekcji insuliny na tabletki sulfonylomocznikowe, które zamykają otwarte kanały KATP, stymulując w ten sposób wytwarzanie insuliny. "Obok problemów z wydzielaniem insuliny, około jedna piąta dzieci z cukrzycą noworodkową zwykle rozwija się wolniej i ma problemy z chodzeniem i mówieniem" - wyjaśnia profesor Ashcroft z Uniwersytetu Oksfordzkiego w Wlk. Brytanii. "Sulfonylomocznik zrewolucjonizował leczenie tych dzieci, umożliwiając im zażywanie tabletek kontrolujących cukrzycę zamiast codziennych iniekcji insuliny. W wielu przypadkach leki redukują również problemy neurologiczne, a kilkoro dzieci zaczęło chodzić lub mówić krótko po zmianie leczenia." Sulfonylomocznik sprawdził się u większości pacjentów. Jednakże niektórzy pacjenci nadal cierpią na problemy z mięśniami i istnieją również obawy, że leki mogą uszkodzić serce. W ramach ostatnich badań naukowcy starali się dotrzeć do źródła słabości mięśni. W tym celu stworzyli dwie grupy myszy zmodyfikowanych genetycznie. W jednej grupie zmutowany gen KATP został wprowadzony do komórek mięśniowych, a w drugiej do komórek nerwowych. Funkcje mięśni tych myszy zostały następnie porównane z mięśniami zdrowych, normalnych myszy. Myszy z mutacją w mięśniach radziły sobie równie dobrze, jak zdrowe myszy, a kontrolowanie przez nie motoryki i równowagi wydawało się pozostawać nienaruszone. Dla porównania myszy z mutacją w komórkach nerwowych radziły sobie słabo we wszystkich testach funkcji mięśni. Miały również kłopot z utrzymaniem równowagi. Co ciekawe myszy z mutacją w komórkach nerwowych wykazywały również oznaki nadmiernej ruchliwości. Chociaż nadmierna ruchliwość nie figuruje pośród cech charakterystycznych cukrzycy noworodkowej, istnieje wiele doniesień na temat wyraźnej nadaktywności dzieci dotkniętych tą chorobą. "Wyniki naszych testów na myszach wskazują na możliwość wywoływania tego stanu przez nadaktywność kanałów KATP, przez co można go włączyć do cech charakterystycznych [cukrzycy noworodkowej]" - napisali naukowcy. "Nasze wyniki sugerują, że problemy, jakie mają dzieci chore na cukrzycę noworodkową ze słabością mięśni i koordynacją zachodzą w ich komórkach nerwowych, a nie mięśniowych" - zauważa Rebecca Clark z Uniwersytetu Oksfordzkiego. "Ma to wpływ na sposób, w jaki możemy udoskonalić leczenie tej choroby." Obecnie większość pacjentów z cukrzycą noworodkową jest leczona za pomocą leków sulfonylomocznikowych, których celem są kanały KATP zarówno w komórkach mięśniowych, jak i nerwowych. "Te odkrycia sugerują, że do leczenia upośledzeń motorycznych potrzebne są leki ukierunkowane na neuronalne, a nie mięśniowe, kanały KATP" - stwierdzają naukowcy. Co więcej leki muszą być w stanie dotrzeć do mózgu. Działania powinny zatem skoncentrować się na poszukiwaniu leków, które są w stanie z łatwością pokonać barierę krew-mózg - zauważają. Wybiegając w przyszłość zespół planuje obecnie dokładne zbadanie, na które obszary mózgu ma wpływ nadaktywny kanał KATP oraz w jaki sposób wada genetyczna powoduje upośledzenia poznawcze często wiązane z cukrzycą noworodkową.
Kraje
Zjednoczone Królestwo