Wyprawa na narty na jeden z księżyców Saturna
Wraz ze zbliżającym się rozpoczęciem sezonu narciarskiego w Europie, wielu wielbicieli sportów zimowych będzie szukać najlepszego "puchu" we wszystkich większych ośrodkach na kontynencie, od Alp w Europie Środkowej po Europę Wschodnią i Grecję. Ale czy którykolwiek z nich pomyśli o sprawdzeniu jednego z księżyców Saturna? Zdaniem astronomów pracujących nad projektem EUROPLANET RI (Infrastruktura badawcza Europlanet), który otrzymał 6 mln EUR z tematu "Infrastruktury badawcze" programu "Możliwości" Siódmego Programu Ramowego (7PR), pogoda na Enceladusie, jednym z księżyców Saturna, stworzyła warunki wręcz doskonałe do uprawiania narciarstwa. Naukowcy zaobserwowali drobniuteńkie kryształki lodu spowijające powierzchnię Enceladusa za pomocą globalnych technik mapowania wysokiej rozdzielczości na podstawie odczytów wykonanych przez orbitera Cassini, wspólną misję satelitarną NASA/ESA/ASI prowadzoną od 2004 r., która ma na celu badanie planety Saturn i jej wielu naturalnych satelitów. Pomiary grubości warstwy powierzchniowej pokazują, że cząstki lodu opadają na powierzchnię Enceladusa w przewidywalny sposób. Według odkryć osady wskazują, że pióropusze i ich źródła ciepła są stosunkowo trwałymi cechami utrzymującymi się przez tysiąclecia, a być może nawet przez dziesiątki milionów lat albo i dłużej, pokrywając powierzchnię grubą warstwą drobnych cząstek lodu. "Odkrycie aktywnego obecnie pióropusza pyłu i pary lodowej na księżycu Enceladus dokonane za pomocą przyrządów pokładowych orbitera Cassini zrewolucjonizowało planetologię. W tym roku opublikowaliśmy wyniki prac, które wskazują, że materiał z pióropuszy Enceladusa pokrywa powierzchnię lodowych księżyców Saturna. Teraz odkryliśmy dwie ścieżki dowodów, które wskazują, że grube osady materiałów z pióropuszy pokrywają powierzchnię samego Enceladusa" - mówi dr Paul Schenk z Lunar and Planetary Institute w Houston, USA. Zaprezentuje on te nowe odkrycia na wspólnej konferencji Europejskiej Sieci Planetologii i Sekcji Planetarnej Amerykańskiego Towarzystwa Astronomicznego (DPS), która odbędzie się w Nantes we Francji. W toku wcześniejszych prac astronomowie z Instytutu im. Maxa Plancka i Uniwersytetu w Poczdamie odkryli, że pod wpływem grawitacji Saturna, cząstki wracają na Enceladusa w charakterystycznym układzie. To umożliwiło im przewidzenie, że największa akumulacja wystąpi wzdłuż dwóch długości geograficznych po dwóch przeciwnych stronach satelity. Po potwierdzeniu opadu pióropusza, zespół chciał podjąć następnie poszukiwania konkretnego dowodu fizycznego na akumulację cząstek pióropusza na samej powierzchni. Naukowcy wykorzystali zdjęcia wykonane przez orbitera Cassini do zmapowania topografii terenu i analizy stanowisk tworzenia pióropuszy w wielu kanionach Enceladusa, ujawniając kilka stanowisk osadów z pióropusza. Niemniej trudno jest orzec, na ile grube są te warstwy. Modele osadów pióropusza wskazują, że tempo osadzania się na Enceladusie jest wyjątkowo powolne w porównaniu do ziemskich standardów, mniej niż tysięczna milimetra rocznie. Akumulacja 100 metrów osadów zajęłaby mniej więcej kilka dziesiątek milionów lat. Z tego względu dr Paul Schenk radzi zapalonym, kosmicznym narciarzom przyszłości wstrzymać się na razie z marzeniami o "nieziemskiej" jeździe na nartach - również ze względu na "nieporęczne skafandry kosmiczne", które byłyby potrzebne z powodu wyjątkowo słabej grawitacji (grawitacja powierzchniowa na Enceladusie odpowiada z grubsza 1% grawitacji na Ziemi), stwarzając warunki w niczym nie przypominające Val d'Isère. Aczkolwiek sam puch, jak podkreśla, byłyby "nawet drobniejszy od talku kosmetycznego" i najprawdopodobniej byłby "najdrobniejszym puchem, o jakim narciarz mógłby marzyć". Misja Cassini została przedłużona na lata 2012 i 2015, dzięki czemu zespół ma nadzieję, że pogłębi wiedzę na temat tajemniczego klimatu zimowego na jednym z najbardziej interesujących księżyców Saturna. Głównym celem projektu EUROPLANET RI jest zapewnienie europejskiej społeczności planetologicznej unikalnej infrastruktury badawczej poprzez połączenie dostępu do kompleksu najnowocześniejszych obiektów ze wspieraniem ich wspólnego rozwoju i integracji pod kątem wydajności i osiągnięć. Ta infrastruktura badawcza obejmie dostęp do laboratorium i obiektów w terenie, zaawansowanego modelowania oraz zasobów symulacji i analizy danych. Obejmie również dane wygenerowane przez misje kosmiczne i teleskopy naziemne, optymalizując w ten sposób oddziaływanie naukowe głównych, europejskich misji kosmicznych i instalacji naziemnych. Dostęp zostanie zapewniony w dwóch formach. Trzy skoordynowane Ponadnarodowe Działania Dostępowe otworzą dla wielu użytkowników wyjątkowy zestaw obiektów laboratoryjnych i terenowych wybranych do tego projektu. Jednocześnie zapewniony zostanie przyjazny dla użytkownika dostęp internetowy do istniejących danych i informacji planetologicznych oraz narzędzi informatycznych. Cztery wspólne działania naukowe zwiększą zasięg infrastruktury, umożliwiając dostęp do nowych obiektów w terenie, oferując użytkownikom nowe modele i narzędzia do analizy danych oraz poszerzając możliwości zdalnego dostępu do danych poprzez stopniowe budowanie Wirtualnego Obserwatorium Planetarnego. Wykorzystując synergię między swoimi serwisami, wspólnymi działaniami naukowymi i działaniami sieciującymi, projekt EUROPLANET RI stworzy idealne środowisko naukowe i techniczne do pełnej analizy danych z wcześniejszych i bieżących misji planetarnych oraz do przygotowania misji kolejnej generacji. W ten sposób odegra kluczową rolę w zapewnieniu UE wiodącej roli w eksploracjach planetarnych i kosmicznych. Projekt EUROPLANET RI gromadzi partnerów z Austrii, Danii, Finlandii, Francji, Grecji, Hiszpanii, Holandii, Niemiec, Norwegii, Rosji, Szwajcarii, Węgier, Wlk. Brytanii i Włoch.Więcej informacji: Infrastruktura badawcza Europlanet: http://www.europlanet-eu.org/outreach/
Kraje
Austria, Szwajcaria, Niemcy, Dania, Grecja, Hiszpania, Finlandia, Francja, Węgry, Włochy, Niderlandy, Norwegia, Rosja, Zjednoczone Królestwo