Mechanizm „pytanie-odpowiedź” pozwoli na podejmowanie trafniejszych decyzji dotyczących złożonych problemów w zakresie bioróżnorodności
Koncentrując się na bioróżnorodności i środowisku naturalnym, finansowany przez UE projekt EKLIPSE niweluje obecną od dawna lukę między wiedzą naukową a procesem kształtowania polityki. Odpowiada on na pytania dotyczące polityki w skali europejskiej, wspierając przy tym jej formowanie na podstawie badań. Wyobraź sobie, że jesteś planistą miejskim szukającym rozwiązań urbanistycznych opartych na zasobach przyrody lub decydentem, który chce wiedzieć więcej o wpływie pestycydów na lokalne działania na rzecz ochrony owadów zapylających. Kilka lat temu uzyskanie odpowiedzi na twoje pytania wymagałoby przeprowadzenia konsultacji i/lub sfinansowania projektu badawczego. Odpowiedź byłaby gotowa po około pięciu latach… i zawarta na kilkudziesięciu stronach opracowań naukowych.
Sztuka pragmatyzmu
Problem tkwi w tym, że w polityce pięć lat to wieczność. Nim wiedza naukowa dotycząca konkretnych problemów bioróżnorodności i usług ekosystemowych zostanie udostępniona, może zmienić się cały rząd – i jego priorytety. Ponadto nadmiar informacji może utrudniać podjęcie decyzji. W jaki sposób można więc przyspieszyć, uprościć i ulepszyć proces konsultacji eksperckich? „Choć istnieje wiele dowodów naukowych i innych informacji dotyczących aktualnego stanu i trendów w obszarze bioróżnorodności i usług ekosystemowych, przekształcenie ich w »użyteczną wiedzę« pozostaje wyzwaniem”, mówi Marie Vandewalle, koordynatorka projektu EKLIPSE z Ośrodka Badań nad Środowiskiem (UFZ) w Centrum Helmholtza. „Dowody są często formułowane zbyt ściśle, przez co nie uwzględniają różnych poglądów i niewiadomych i nie pozwalają na ocenę realnych konsekwencji. Ogólnie rzecz biorąc, praca w obszarze bioróżnorodności i środowiska naturalnego wiąże się z dużą dozą niepewności i złożoności oraz godzeniem różnych wartości i potrzeb rozmaitych sektorów, które mają wiele często kolidujących ze sobą interesów”. W celu rozwiązania tych problemów skuteczny proces EKLIPSE obejmuje zebranie roboczych grup eksperckich, które w ciągu od 8 do 18 miesięcy mają dostarczyć wiarygodne, uzasadnione i właściwie zsyntetyzowane dowody. W ciągu czterech lat konsorcjum pięciokrotnie uruchamiało nabór, w którym decydenci i inne podmioty społeczne mogli zgłaszać interesujące ich tematy i prosić o potrzebne dowody. W sumie otrzymano 44 aplikacje od takich podmiotów, jak Komisja Europejska, IUCN, francuskie ministerstwo środowiska i organizacja Buglife. Kierując się polityczną istotnością, wybrano i zrealizowano 13 wniosków. „EKLIPSE reaguje na zgłoszone zapotrzebowanie na dowody, syntetyzując najlepszą dostępną wiedzę w sposób, który ułatwia formułowanie sprzyjających działaniu zaleceń w zakresie polityki. Dla każdego przypadku określamy indywidualny zestaw najlepszych dostępnych metod analizy, porównywania i komunikowania dostępnej wiedzy, uwzględniając przy tym potrzeby wnioskodawcy”, wyjaśnia Vandewalle. Fundamentem projektu jest transparentność wraz z solidnymi narzędziami etycznymi – od oświadczeń dotyczących konfliktu interesów po wzajemną weryfikację ostatecznych raportów.
Tworzenie struktury na potrzeby przyszłych badań
Jednym z przykładowych owoców projektu EKLIPSE jest opracowanie dla Dyrekcji Generalnej ds. Badań Naukowych i Innowacji Komisji Europejskiej struktury na potrzeby przyszłych badań nad rozwiązaniami opartymi na zasobach przyrody. Ten pomysł jest już wykorzystywany w projektach badawczych i znacząco ułatwia pozyskiwanie porównywalnych wyników i wyciąganie wniosków z różnych przedsięwzięć. „Otrzymaliśmy również zgłoszenie od szkockiej agencji ochrony środowiska, którą interesowało to, jak organy regulacyjne mogą promować zrównoważony rozwój i usprawnić działania na rzecz bioróżnorodności wśród małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) z branży spożywczej. Uczestnicy projektu EKLIPSE zadbali, by przygotowana odpowiedź była praktycznym punktem odniesienia dla organów regulacyjnych z całej UE”, wyjaśnia Heidi Wittmer, współkoordynatorka inicjatywy EKLIPSE. W tej chwili, gdy mechanizm EKLIPSE zdążył się sprawdzić w praktyce, konsorcjum rozpoczęło fazę przejściową, która poprzedza zakończenie projektu w 2020 roku. Mechanizm zostanie następnie na stałe oddany pod opiekę organizacji ALTER-Net Network. Znaleziono już kilka źródeł finansowania przyszłych wniosków. Będą nimi Komisja Europejska, prywatni wnioskodawcy, crowdfunding oraz fundacje i darczyńcy. „Mamy nadzieje, że mechanizm EKLIPSE okaże się przyszłościowym narzędziem do podejmowania decyzji dotyczących bioróżnorodności i będzie modelem z powodzeniem wykorzystywanym także w wypadku innych interakcji między nauką a polityką”, podsumowuje Vandewalle.
Słowa kluczowe
EKLIPSE, bioróżnorodność, środowisko, mechanizm wspomagający, podejmowanie decyzji, wiedza, eksperckie grupy robocze