W jaki sposób fikcyjne miasto Notterdam pomaga w dekarbonizacji przemysłu ciężkiego
Aby utrzymać globalne ocieplenie na poziomie poniżej 1,5 °C i złagodzić najpoważniejsze skutki zmiany klimatu, globalne emisje dwutlenku węgla muszą zostać zredukowane do zerowej wartości netto(odnośnik otworzy się w nowym oknie), co nie będzie możliwe bez przekształcenia całych gałęzi przemysłu. Kluczowym problemem jest to, że przemysł ciężki, odpowiadający za dużą część emisji przemysłowych, wprowadza działania mające na celu dekarbonizację w zbyt wolnym tempie. „Sektory zużywające najwięcej energii borykają się z poważnym problemem: dekarbonizacja może przyczynić się do wzrostu cen ich produktów”, wyjaśnia Lars Nilsson, koordynator projektu REINVENT(odnośnik otworzy się w nowym oknie) (Realising Innovation in Transitions for Decarbonisation) oraz profesor energii i układów środowiskowych na szwedzkim Uniwersytecie w Lund(odnośnik otworzy się w nowym oknie). „Branże te są też uzależnione od istniejących zasobów i infrastruktury”. Procesy przemysłowe są często złożone i wymagają dużych nakładów kapitału. Jest to kolejny powód, dla którego dekarbonizacja przemysłu często pozostaje w tyle za innymi sektorami wysokoemisyjnymi, takimi jak transport i energetyka.
Priorytety w zakresie dekarbonizacji
Aby rozwiązać ten problem, twórcy projektu REINVENT skupili się na sektorze papierniczym, stalowym i tworzyw sztucznych. Przeanalizowano określone procesy w każdym z tych sektorów, jak również problemy takie jak popyt ze strony konsumentów i konsumpcja. „Uwzględniliśmy powiązania między gałęziami przemysłu, i – co istotne – zaangażowaliśmy licznych specjalistów w dziedzinach takich jak ekonomia, geografia i nauki polityczne”, dodaje Nilsson. „Postawiliśmy kilka pytań badawczych, takich jak: Czy możemy zmniejszyć popyt? Jakie ilości odpadów jesteśmy w stanie poddać recyklingowi? Jaki jest rozsądny poziom wykorzystania tworzyw sztucznych?”. Na podstawie tych kompleksowych prac w terenie zespół projektu określił priorytety w zakresie przemysłowej dekarbonizacji. Przygotowane zalecenia, które opublikowano niedawno w formie ram polityki, określają odmienne scenariusze dla każdego sektora. Badacze wykazali, że przemysł stalowy musi skoncentrować się na zwiększeniu efektywności energetycznej i materiałowej, dążeniu do obiegu zamkniętego oraz wykorzystaniu nowych technologii. Z kolei strategia dla przemysłu tworzyw sztucznych powinna obejmować zmniejszenie lub optymalizację zużycia i wolumenu produkcji, większym wykorzystaniu zasad obiegu zamkniętego i technologii recyklingu chemicznego. Natomiast jeśli chodzi o przemysł papierniczy, konieczne jest wzięcie pod uwagę dekarbonizacji produkcji poprzez zmianę paliwa oraz dywersyfikację w biorafineriach. „Prezentowane ramy polityki to swego rodzaju synteza tego, co chcemy osiągnąć”, wyjaśnia Nilsson.
Włączenie do działania ekspertów branżowych
Uczestnikom projektu udało się dotrzeć ze swoim przekazem zarówno do decydentów, jak i czołowych przedstawicieli sektora przemysłu. „Realizacja projektu REINVENT przypadła na odpowiedni moment”, dodaje Nilsson. „Rozpoczęliśmy w grudniu 2016 r., kiedy wiele z tych kwestii dopiero powstawało i przyspieszyliśmy swe działania w momencie, gdy rozpoczęto prace nad unijną strategią przemysłową(odnośnik otworzy się w nowym oknie) oraz Zielonym Ładem(odnośnik otworzy się w nowym oknie). W tym sensie projekt powstawał wraz z unijnymi politykami”. Prace prowadzone w ramach projektu REINVENT już teraz przynoszą efekty. Zespół projektu został poproszony o przekazanie informacji na potrzeby unijnej strategii przemysłowej i zaangażował się w liczne europejskie webinary o tematyce związanej z dekarbonizacją przemysłu. Wziął udział również w webinarach w Indiach i Rosji. Nilsson podkreślił, że konieczne jest jasne zaprezentowanie przemysłowi skutecznych strategii w ramach polityki transformacji; przedstawiciele przemysłu muszą wiedzieć, jaki jest ostateczny cel wprowadzanych działań. Należy też ustalić odpowiednie rozwiązania technologiczne, które pozwolą osiągnąć te cele, i nadać im stosowny priorytet. Warto też poinformować podmioty z sektora przemysłowego o korzyściach wynikających z wdrożenia zrównoważonych technologii. Nilsson zauważył zmianę w podejściu przedstawicieli przemysłu w ostatnich 12 miesiącach. „Sytuacja szybko się zmienia”, stwierdza. „Od 2020 r. kilka firm z sektora stali ogłosiło plany dekarbonizacji produkcji. Wdrożono rozmaite poważne inicjatywy”. Coraz większa część przemysłu rozumie konieczność osiągnięcia zerowych emisji netto. Jedną z inicjatyw projektu REINVENT, która okazała się sukcesem, jeśli chodzi o przyciągnięcie uwagi przedstawicieli przemysłu, jest przewodnik(odnośnik otworzy się w nowym oknie) z fikcyjnego miasta Notterdam, stylizowany na pochodzący z 2045 r. Wykorzystując prace realizowane w ramach projektu, przewodnik prezentuje, jak radykalne ograniczenie śladu węglowego może zapewnić nam zrównoważone życie w przyszłości. „Na początku byłem podenerwowany, ponieważ był to całkowicie nieszablonowy projekt, jednak przewodnik spotkał się z bardzo entuzjastycznym przyjęciem”, opowiada Nilsson. „Organizowaliśmy spotkania i seminaria z firmami, które chcą się nauczyć czegoś nowego. To nowy sposób rozmawiania z przedstawicielami przemysłu, a dla nich – nowy sposób myślenia o przyszłości”. Przełomowe osiągnięcia, takie jak to, pozwalają Nilssonowi na ostrożny optymizm. „Pięć lat temu powiedziałbym, że zmiana klimatu jest największym, najtrudniejszym problemem, z jakim mierzy się ludzkość”, stwierdza. „Teraz bardziej jestem skłonny sądzić, że łagodzenie skutków zmiany klimatu może być relatywnie łatwe w porównaniu z, powiedzmy, ochroną bioróżnorodności czy wyeliminowaniem zaśmiecania planety tworzywami sztucznymi. Istnieje tak wiele możliwości”.
