Analiza dużych zbiorów danych dotyczących kolekcji historii naturalnej rzuca światło na rozmieszczenie gatunków
Każda osoba, która uwielbia przeglądać zbiory naturalnych okazów z pewnością zna przyjemność, jaką sprawia niespodziewane natrafienie na nowe odkrycie. Niestety, wiele kolekcji historii naturalnej Europy jest niedostępnych dla publiczności, a ich rozproszenie na terenie całego kontynentu stanowi poważną przeszkodę dla prowadzenia badań. Jednym z najważniejszych celów tego projektu jest umożliwienie – dzięki cyfryzacji zbiorów i udostępnieniu ich w internecie – zaangażowania się w badania osobom, które nie mają możliwości odwiedzania europejskich muzeów, oraz badaczom poszukującym powiązań pomiędzy okazami z różnych jednostek. Europejskie kolekcje stanowią około 55 % wszystkich światowych zbiorów w dziedzinie nauk przyrodniczych i zawierają łącznie około 1,5 miliarda okazów, stanowiących przykłady 80 % różnorodności biologicznej i geologicznej. Niestety, obecnie zaledwie niecałe 10 % tych zbiorów jest dostępnych w wersji cyfrowej w formie zdjęć opatrzonych dodatkowymi informacjami i danymi. Cyfryzacja zbiorów i kolekcji jest niezwykle ważna zarówno z punktu widzenia udostępniania samych okazów, jak i związanych z nimi danych, w szczególności dat znalezienia oraz miejsc ich odkrycia. Celem powstającej właśnie infrastruktury badawczej, Distributed System of Scientific Collections DiSSCo, jest cyfryzacja oraz zebranie w jednym miejscu setek fizycznych kolekcji z terenu całej Europy. Docelowo wszystkie kolekcje cyfrowe umożliwią naukowcom połączenie zbiorów danych i poszukiwanie nowych możliwości badawczych dzięki łączeniu różnych dziedzin i obszarów nauki. Potencjalne nowe informacje, których odkrycie może umożliwić przeprowadzenie tego rodzaju analiz, obejmują między innymi znalezienie dzikich krewnych roślin uprawnych przystosowanych do cieplejszego klimatu, nowych danych na temat rozprzestrzeniania się wektorów chorobowych, a także informacji pozwalających na lepszą ochronę gatunków przed zmianami wynikającymi z ocieplenia klimatu. Proces ten stanowi olbrzymie przedsięwzięcie ze względu na skalę i złożoność wyzwania. Co więcej, realizujący go naukowcy muszą stawić czoła szeregowi problemów, obejmujących między innymi niską sprawność współczesnych technologii obrazowania, problemy związane z własnością zbiorów, konieczność rozwoju umiejętności technicznych pracowników zajmujących się zbiorami oraz niewystarczające standardy dotyczące informatyzacji na terenie całej Europy. Uczestnicy finansowanego ze środków Unii Europejskiej projektu ICEDIG zajęli się w związku z tym wszystkimi aspektami technicznymi, finansowymi, politycznymi i związanymi z zarządzaniem, których realizacja jest konieczna do zapewnienia rozwoju i prawidłowego działania infrastruktury DiSSCo. „W swoich pracach skupili się między innymi na prototypach, planach, nowatorskich procedurach, nowych partnerstwach branżowych oraz modelach angażowania obywateli w działania”, jak wyjaśnia Leif Schulman, dyrektor fińskiego Muzeum Historii Naturalnej Luomus. „Celem projektu było opracowanie sprawozdań dotyczących projektów koncepcyjnych i technicznych, aby umożliwić budowę infrastruktury DiSSCo. Przyspieszenie tempa cyfryzacji zbiorów wymaga bowiem zarówno opracowania innowacji technologicznych, jak również budowania możliwości technicznych, kulturalnych i organizacyjnych”, dodaje Schulman, koordynator projektu ICEDIG.
Więcej danych, więcej wniosków
„Dzięki połączeniu milionów punktów danych określających czas i miejsce odkrycia danego okazu z danymi środowiskowymi, jesteśmy w stanie modelować zarówno przeszłe, jak i przyszłe, potencjalne obszary ich występowania. Tego rodzaju duże zbiory danych pozwalają nam przyjrzeć się bliżej wzajemnym oddziaływaniom i interakcjom, które dotychczas pozostawały dla nas zagadką”, dodaje Schulman. Projekt cyfryzacji zbiorów nie jest skierowany wyłącznie do naukowców – jest tak ze względu na fakt, że może stanowić nieocenioną pomoc zarówno dla miłośników wystaw muzealnych, jak i nawet dla dzieci pracujących nad swoimi projektami. Większość użytkowników będą zapewne stanowili przypadkowi widzowie przeglądający i podziwiający zachwycający zbiór zdjęć kolejnych okazów. „Inteligentnie zaprojektowana infrastruktura danych pozwoli na wykorzystanie rozwiązania przez wszystkie grupy użytkowników bez konieczności inwestowania w zróżnicowane zasoby”, dodaje Schulman. Największy przełom nastąpi jednak w nauce dzięki umożliwieniu realizacji badań, które bez cyfryzacji zbiorów nie mogłyby zostać przeprowadzone. „Nowe wnioski wyciągane przez naukowców pozwolą na rozwój i wdrażanie zrównoważonych polityk i zasad”, dodaje Schulman.
W drodze do DiSSCo
Kolejnym krokiem w realizacji projektu będzie zastosowanie wniosków i rezultatów projektu ICEDIG w procesie przygotowań i budowy infrastruktury DiSSCo. Obecnie realizowany jest już projekt DiSSCo Prepare, którego celem jest właśnie realizacja tego założenia. Wnioski i konkluzje z projektu ICEDIG zostały podsumowane w udostępnionym publicznie sprawozdaniu „Conceptual design blueprint for the DiSSCo digititization infrastructure – DELIVERABLE D8.1”, które stanowi jednocześnie zbiór wytycznych dotyczących dalszego rozwoju infrastruktury DiSSCo.
Słowa kluczowe
ICEDIG, naturalne, zbiory, cyfryzacja, Europa, wnioski, dane
