Zrozumieć podłoże białaczki u dzieci
Białaczka stanowi najczęstszy rodzaj nowotworu występujący u dzieci. Na szczęście dzięki ulepszonym metodom leczenia udało się osiągnąć wskaźnik przeżywalności na poziomie 90 % – w porównaniu do zaledwie 10 % w latach 60. ubiegłego wieku. Wysoka skuteczność zwalczania choroby ma jednak swoją cenę. „Agresywna chemioterapia stosowana w leczeniu białaczki może powodować szereg skutków ubocznych, w tym niepłodność, problemy z rozwojem intelektualnym oraz zwiększone ryzyko wystąpienia nowotworów wtórnych w późniejszym okresie życia”, wyjaśnia Pieter Van Vlierberghe, badacz z Uniwersytetu w Gandawie. Widać zatem wyraźnie, że potrzebne są bardziej skuteczne i mniej toksyczne leki przeciwko białaczce, jednak warunkiem koniecznym dla opracowania leków o większej swoistości jest dokładniejsze zrozumienie zdarzeń molekularnych prowadzących do białaczki – i taki właśnie cel przyświecał badaczom skupionym wokół finansowanego przez Unię Europejską projektu EpiTALL. „Chcieliśmy przede wszystkim poznać mechanizmy molekularne sprzyjające nieprawidłowej metylacji DNA w białaczce u dzieci”, wyjaśnia Van Vlierberghe, który pełnił rolę koordynatora projektu EpiTALL. „Sprawdziliśmy też, czy terapeutyczne celowanie w mechanizmy metylacji DNA może stanowić nową strategię leczenia tej agresywnej choroby”.
Przełomowe badanie
Metylacja DNA jest procesem epigenetycznym, który może przynajmniej częściowo wpływać na ekspresję genów na poziomie całego genomu. Ponieważ metylacja DNA ulega zmianie w wielu rodzajach nowotworów, ma dużą wartość prognostyczną i diagnostyczną. Mając tego świadomość, uczestnicy projektu EpiTALL, który otrzymał wsparcie Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych, porównali profile metylacji DNA z dużej kohorty pacjentów z białaczką z ich odpowiednikami uzyskanymi od osób zdrowych. „Ustaliliśmy, że metylacja DNA w białaczce u dzieci występuje głównie w genach docelowych, które prawie nie wykazują ekspresji w komórkach normalnych ani białaczkowych”, zauważa Van Vlierberghe. „Wykazaliśmy za to, że nieprawidłowa metylacja DNA rzeczywiście pokazuje silną korelację z proliferacyjną historią komórek białaczkowych, a nie ze specyficznymi dla białaczki wzorcami ekspresji genów”. Ten przełom w rozumieniu różnych trajektorii rozwoju białaczki może mieć podstawowe znaczenie dla opracowania metod leczenia białaczki, które będą eliminować komórki białaczkowe z komórek inicjujących. „Nasze badanie wykazało na przykład, że decytabina, zatwierdzony inhibitor metylacji DNA, ma działanie przeciwbiałaczkowe w modelach przedklinicznych”, dodaje Van Vlierberghe. „Liczymy, że ten środek posłuży jako nowa strategia terapeutyczna w leczeniu białaczki u dzieci”.
Kolejne kroki i dalsze badania
Jak mówi Van Vlierberghe, zespołowi udało się wykazać, w jaki sposób metylacja DNA odzwierciedla historię epigenetyczną komórek białaczkowych. „Wynika z tego, że oparte na metylacji podtypy białaczki ludzkiej mogły podążać inną drogą w kierunku uzłośliwienia, czego przyczyną są być może różnice dotyczące zdolności do samoodnawiania się ich komórek pochodzenia”, dodaje na koniec uczony. Aby potwierdzić te przypuszczenia, naukowcy badają funkcjonalne mechanizmy molekularne odpowiedzialne za sygnatury nieprawidłowej metylacji DNA rozpoznane przez zespół EpiTALL. Van Vlierberghe pracuje obecnie na przygotowaniem badania, które pozwoli ocenić bezpieczeństwo i skuteczność inhibitorów metylacji DNA w kontekście białaczki u dzieci.
Słowa kluczowe
EpiTALL, białaczka u dzieci, białaczka, rak, chemioterapia, leki przeciwbólowe, metylacja DNA, ekspresja genów
