Zestaw testów umożliwiający skuteczne rozpoznanie raka prostaty
Problemy zdrowotne i koszty ekonomiczne związane z rakiem prostaty powodują, że naukowcy stają się ulepszyć sposoby walki z tą chorobą. Pomimo imponującego postępu w medycynie postawienie wczesnej i trafnej diagnozy nadal nie jest jednak łatwe. Jedno z kluczowych ograniczeń wiąże się z wykorzystywaniem swoistego antygenu sterczowego (ang. prostate-specific antigen, PSA) jako markera diagnostycznego. Antygen ten jest wytwarzany wyłącznie przez tkankę gruczołu krokowego i pełni istotną rolę w jego funkcjonowaniu. Tego rodzaju biomarkery są wykorzystywane przez pracowników medycznych do wczesnego wykrywania raka i pomagają ograniczyć wykonywanie niepotrzebnych biopsji. Opisywana nowatorska metoda polega na wykrywaniu raka prostaty w oparciu o pomiar zmian struktury glikanów (węglowodanów złożonych) w PSA. Problemem jest jednak fakt, że tylko kilka z tych markerów zostało zatwierdzonych do użytku klinicznego, podczas gdy inne nie przeszły odpowiednich testów. „PSA nie jest wiarygodnym biomarkerem, gdyż daje duży odsetek wyników fałszywie dodatnich i fałszywie ujemnych”, wyjaśnia Jan Tkac, koordynator projektu Andrea z Instytutu Chemii w Słowackiej Akademii Nauk. „Fałszywie dodatnie wyniki oznaczają, że mężczyźni są kierowani na biopsję, która nie jest potrzebna, ponieważ jej wynik okazuje się ostatecznie ujemny. Z kolei wyniki fałszywie ujemne oznaczają, że rak prostaty nie zostanie wykryty i może stać się bardziej agresywny”.
Dokładne diagnozy kliniczne
Głównym celem projektu Andrea, który był wspierany przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych, było opracowanie bardziej wiarygodnego zestawu klinicznego, umożliwiającego dokładne i wczesne rozpoznanie raka prostaty. Test oparty na kulkach magnetycznych i wykorzystujący lektyny (rodzina białek) został opracowany i oceniony przy użyciu 140 próbek pochodzących z biobanku. „Chcieliśmy ocenić skuteczność naszego testu jako sposobu na diagnozowanie wczesnego stadium raka prostaty, a także jako metody pomagającej w wydawaniu drugiej opinii, dzięki której pracownicy medyczni mieliby możliwość podjęcia trafniejszej decyzji o przeprowadzeniu biopsji”, mówi Tkac. „Zależało nam, aby test pozwalał odróżnić raka prostaty we wczesnej fazie od zaawansowanego stadium choroby”. Do badań wykorzystano próbki surowicy pobrane od mężczyzn, u których niedawno wykonano biopsję gruczołu krokowego. Następnie porównano dwie jednakowe grupy mężczyzn z potwierdzonym rakiem prostaty lub łagodnym stanem nienowotworowym. Pozwoliło to zespołowi na ocenę skuteczności innowacyjnego testu w porównaniu z aktualnie stosowanymi praktykami.
Bliżej wprowadzenia na rynek
Wyniki potwierdziły, że zestaw pozwala zdiagnozować raka prostaty we wczesnym stadium, może być skuteczny jako pomoc w wydawaniu drugiej opinii przed skierowaniem na biopsję oraz pozwala rozróżnić wczesne stadium od zaawansowanego raka. Kluczową korzyścią dla pacjentów, a także dla całego sektora medycznego, może być znaczne zmniejszenie liczby niepotrzebnie wykonywanych biopsji. „Biopsje są bolesne i drogie”, dodaje Tkac. „Ponadto ze względu na fakt, że prostata jest małym narządem, można wykonać tylko ograniczoną liczbę biopsji”. Po pomyślnej ocenie zestawu testowego konsorcjum złożyło wniosek patentowy w Europejskim Urzędzie Patentowym (EPO). Obecnie planuje się badanie kliniczne na większej kohorcie z kilku krajów w celu zebrania większej ilości danych. W ramach tego badania konsorcjum planuje skupić się na analizie próbek z tak zwanej „szarej strefy”. „Chodzi o sytuację, w której urologom bardzo trudno jest stwierdzić, czy pacjent musi zostać poddany biopsji, czy nie”, wyjaśnia Tkac. Jeśli walidacja kliniczna przebiegnie pomyślnie, konsorcjum złoży wniosek o przyznanie znaku CE, aby zainteresować produktem firmy farmaceutyczne i diagnostyczne oraz przybliżyć go do wprowadzenia na rynek. Komercjalizacja ma zostać przeprowadzona przez utworzony niedawno przez konsorcjum start-up o nazwie Glycanostics.
Słowa kluczowe
Andrea, medyczne, prostata, rak, PSA, glikan, biopsja, choroba, biobank
