Nowe narzędzia cyfrowe pomagają ocalić historię jedwabiu jako część historii Europy
Był to jeden z tematów omawianych w trakcie spotkania, które odbyło się we Francji w 2017 roku. Francuskie Muzeum Sztuki Włókienniczej (Musée des Tissus), ukazujące historię włókiennictwa liczącą sobie ponad 4 500 lat, przeżywało niedawno poważny kryzys związany z brakiem funduszy, który nieomal doprowadził do jego zamknięcia. Nie był to niestety przypadek odosobniony. W całej Europie kondycja największych muzeów jedwabiu stała się niemal tak samo krucha jak materiał, którego historię instytucje te starają się zachować dla przyszłych pokoleń. Jedwab należy do tych zasobów dziedzictwa kulturowego, które są niedostępne dla obywateli z powodu braku środków technicznych i zasobów ludzkich, zaś starania podejmowane na rzecz cyfrowej ochrony tego dziedzictwa zawodzą w obliczu niedostatecznych możliwości znakowania, przypadkowej jakości i braku dostępności. Działania związane z digitalizacją zbiorów muszą nabrać rozpędu, a o tym, jak należy tego dokonać, opowiadają twórcy projektu SILKNOW (Silk heritage in the Knowledge Society: from punched cards to big data, deep learning and visual / tangible simulations). „Dziedzictwo niematerialne, do którego należą stare techniki tkactwa, są zagrożone zanikiem wraz z nieuchronnym zamykaniem się ostatnich przedsiębiorstw wciąż jeszcze korzystających z dawnych krosien tkackich. Trudności, z jakimi borykają się rzemieślnicy w związku z koniecznością konkurowania na rynku tkanin, zagrażają bogatemu dziedzictwu, które wciąż jest żywe i wciąż ma się dobrze. Dzięki opracowanemu przez nas inteligentnemu systemowi informatycznemu możemy zachować te techniki za pomocą trójwymiarowego obrazowania tkanin na poziomie przędzy”, mówi Cristina Portalés, koordynatorka ds. technicznych projektu SILKNOW z ramienia Uniwersytetu w Walencji. SILKNOW bazuje na wcześniej zdigitalizowanych informacjach na temat zagrożonej spuścizny jedwabnictwa, eksponuje je, bada i zachowuje w postaci cyfrowych zbiorów, do których dostęp użytkownicy otrzymują za pośrednictwem wyszukiwarki umożliwiającej eksplorację danych, map przestrzenno-czasowych i symulacji 3D. „Pobieramy dane z baz danych kilku instytucji, katalogów internetowych i interfejsów programowania aplikacji (API). Następnie dane te poddajemy analizie i przetwarzamy za pomocą zaawansowanych systemów analizy tekstu i technik uczenia głębokiego opartych na obrazie w celu ich ujednolicenia. Ma to też umożliwić automatyczne pozyskiwanie informacji semantycznych, uzupełnienie źle oznakowanych danych oraz przetłumaczenie tekstu na cztery języki”, wyjaśnia Portalés. „Dane są odwzorowywane na wykresie wiedzy, do którego dostęp wraz z możliwością wysyłania zapytań zapewnia narzędzie Advanced Data Analysis for Silk heritage (ADASilk). Dane te przekładamy również na mapy przestrzenno-czasowe (STMaps), wykazując związki pomiędzy ich właściwościami. Mamy też możliwość zachowania technik tkania za pomocą wirtualnego krosna (Virtual Loom)”.
Dla każdego coś dobrego
Z rozwiązania SILKNOW może skorzystać dosłownie każdy. Wyobraźmy sobie przedsiębiorcę, który prowadzi tradycyjny zakład włókienniczy i chce poprawić poziom zadowolenia klienta. Dzięki narzędziu Virtual Loom jego klienci otrzymają wizualizację gotowego projektu, zanim materiał zostanie utkany, co pozwoli zaoszczędzić czas i pieniądze. To rozwiązanie przewiduje możliwość zmiany koloru, przędzy, splotu i technik tkania, co pozwala na eksperymentowanie z nowymi projektami i materiałami, w tym drukiem 3D, i otwiera firmę na nowe rynki. Z kolei dzięki narzędziu ADASilk możliwości wykorzystania dziedzictwa jedwabnictwa są jeszcze większe i polegają na przykład na odtworzeniu lub odświeżeniu dawnych wzorów i motywów. Inny interesujący przykład użycia nowo opracowanych narzędzi zaprezentowany przez Portalés dotyczył nauczyciela języka hiszpańskiego, który chciał w swojej pracy wykorzystać zasoby internetowe. „Specjalnie pod tym kątem opracowaliśmy materiały edukacyjne »La Ruta de la Seda«, aby pomóc w nauczaniu języka hiszpańskiego w kontekście różnych aspektów historii jedwabiu. Naszym celem jest popularyzowanie tego dziedzictwa kulturowego oraz podkreślanie znaczenia wymiany kulturowej opartej na produkcji tego materiału i handlu nim”, dodaje badaczka. Do innych przykładów należy wykorzystanie narzędzi ADASilk i Virtual Loom przez przewodników muzeów prezentujących historię jedwabiu zwiedzającym lub przez muzea chcące uzupełnić katalog z pomocą wielojęzycznego tezaurusa SILKNOW. Narzędzia SILKNOW są obecnie przedmiotem oceny przez studentów kierunków związanych z projektowaniem i przez branże kreatywne. Przyszłe plany obejmują warsztaty z udziałem przedstawicieli ponad 40 muzeów, współpracę ze szkołami projektowania w Palermo i Lyonie oraz przejęcie projektu przez organizację międzyrządową.
Słowa kluczowe
SILKNOW, jedwab, historia, dziedzictwo kulturowe, technika tkania, katalog internetowy, tekstylia
