Skip to main content
European Commission logo print header

The molecular genetic architecture of educational attainment and its significance for cognitive health

Article Category

Article available in the following languages:

Dziedziczone bogactwo: odkrycie genów, które pozwalają ustawić się na całe życie

Szereg szeroko zakrojonych badań asocjacyjnych całego genomu ujawnił decydującą rolę genetyki w kształtowaniu naszego stanu zdrowia, bogactwa i szczęścia.

Społeczeństwo icon Społeczeństwo
Zdrowie icon Zdrowie

Badania te wykazały, że w wielu przypadkach sytuacja społeczna i ekonomiczna jest w pewnym stopniu dziedziczna, co sugeruje, że wiąże się z określonym zbiorem genów. Fenomen ten postanowili wyjaśnić twórcy finansowanego ze środków Unii Europejskiej projektu EdGe, korzystający z prowadzonych na dużą skalę badań asocjacyjnych całego genomu. Większość badań przeprowadzonych w ciągu ostatnich pięciu lat przez koordynatora projektu, Philippa Koellingera, koncentrowała się na wpływie genów na osiągnięcia edukacyjne, wyrażone przez liczbę lat, które dana osoba spędza w szkole lub na uczelni. Badacz wywołał spore poruszenie, gdy w 2013 roku opublikował wyniki badania asocjacyjnego całego genomu w czasopiśmie „Science”, wykazując, że polimorfizmy pojedynczych nukleotydów (SNP) w przypadku trzech genów były powiązane z osiągnięciami edukacyjnymi. „Ich wpływ był niezmiernie mały i widoczny tylko wtedy, gdy próba obejmowała ponad 100 000 osób”, wyjaśnia Koellinger. Właśnie dlatego, jego zdaniem, wcześniejsze badania obejmujące znacznie mniejsze grupy nie wykazały wyraźnego powiązania.

Brakująca zdolność do dziedziczenia

Praca ta stała się podstawą do realizacji projektu EdGe, jako że Koellinger wraz z zespołem na Wolnym Uniwersytecie w Amsterdamie starał się odkryć więcej genów powiązanych z osiągnięciami edukacyjnymi. „Wiemy, że status społeczno-ekonomiczny jest dziedziczny w 40–50 %. W przeszłości badacze mogli tego dowieść jedynie w bardzo ograniczonym zakresie”, dodaje. „Celem mojego projektu było odkrycie tego brakującego mechanizmu dziedziczenia”. Koellinger rozwiązał tę kwestię, znacząco zwiększając wielkość próby w swych badaniach nad genomem. Opublikowana w 2016 roku w czasopiśmie „Nature” praca opisywała badania genetyczne z udziałem 300 000 osób. Ich wynikiem było odkrycie 74 SNP, które wpływają na osiągnięcia edukacyjne. „Uzyskane wyniki pozwalają na stworzenie indeksu genetycznego ukazującego współczynnik genów w badanej próbie do szacowanej wielkości ich wpływu”, zauważa Koellinger. „W badaniu z 2013 roku taki indeks wykazał 2 % wpływu na osiągnięcia edukacyjne, zaś w badaniu z 2016 roku – już 5–7 %. Odnotowaliśmy znaczący wzrost”. Kolejnym krokiem badacza było pozyskanie danych genetycznych od ponad miliona osób. Było to największe badanie asocjacyjne całego genomu przeprowadzone w tamtym czasie. „Tym razem odkryliśmy ponad 1 000 SNP powiązanych z osiągnięciami edukacyjnymi. Obecnie nasz indeks genetyczny uwzględnia 10–14 % czynników wpływających na lata spędzone na edukacji. To dość znaczący udział, porównywalny ze znaczeniem wielkości przychodu rodziców”, wyjaśnia Koellinger. Badacz wraz z zespołem byli w stanie tak znacząco poszerzyć zakres swoich badań dzięki wykorzystaniu istniejących już danych zgromadzonych w przeszłości na potrzeby innych badań genetycznych. We wszystkich tych badaniach przed sekwencjonowaniem genów uczestników zapytano ich o poziom wykształcenia.

Koncentracja na karierze

Prace w ramach projektu były wspierane przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych. „Umożliwiło mi to skoncentrowanie się na mojej karierze genetyka. Nie da się być liderem w tej szybko rozwijającej się dziedzinie, jeśli nie pracuje się na pełny etat”, zauważa Koellinger. Dodaje, że otrzymane wsparcie umożliwiło mu również zatrudnienie „kilku niezwykle utalentowanych i pracowitych doktorantów i uczestników staży podoktorskich, którzy odegrali kluczową rolę w napisaniu prac naukowych będących efektem przeprowadzonych badań”. Geny zidentyfikowane w projekcie EdGe odpowiadają nie tylko za osiągnięcia edukacyjne; wiążą się również z setkami innych właściwości, takich jak wielkość czaszki niemowlęcia, inteligencja w dzieciństwie, przychody, status zawodowy, zdrowie psychiczne, zdrowie układu sercowo-naczyniowego i demencja. Mogą nawet do pewnego stopnia decydować o długowieczności. Wyniki te, jak wyjaśnia Koellinger, skłaniają do dyskusji na temat potencjalnego znaczenia dla tworzenia polityk: „To, kim są nasi rodzice i jakie przekażą nam geny, jest dziełem całkowitego przypadku, który ma jednak ogromny wpływ na to, jak radzimy sobie w życiu. Uważam, że uzyskane przez nas wyniki stanowią silny argument na rzecz projektowania społeczeństwa w taki sposób, by kompensowało one trudności, z którymi borykają się poszczególne osoby bez żadnej winy z własnej strony”.

Słowa kluczowe

EdGe, edukacyjny, osiągnięcia, genetyka, genom, cały, powiązanie, pojedynczy, nukleotyd, polimorfizmy

Znajdź inne artykuły w tej samej dziedzinie zastosowania