Wpływ osób powracających z emigracji na ożywienie obszarów wiejskich w Portugalii
Portugalia odnotowuje jeden z najwyższych poziomów emigracji w UE – jeden na pięciu Portugalczyków mieszka za granicą. Taki odpływ ludności nie mógł nie odbić się negatywnie na obszarach wiejskich, ale w ostatnich latach trend zaczął się odwracać: coraz więcej emigrantów wraca do kraju i osiedla się we wsiach i w regionach oddalonych. Pytanie brzmi, jak najlepiej wykorzystać możliwości związane z takimi powrotami? Zespół finansowanego przez UE projektu MigRural opracował nowe narzędzia do wspierania osób powracających, których stosowanie przyczyni się do wzmocnienia lokalnej struktury społecznej i gospodarki. Dzięki wsparciu z działania „Maria Skłodowska-Curie” badacze przeanalizowali wpływ powrotów na poziomie rodziny, wsi i regionu, żeby lepiej zrozumieć zależności związane z ponownym osiedlaniem się emigrantów w kraju. „Emigracja nadal odgrywa ważną rolę w życiu rodziny. Istnieją różne trasy migracji, ale regułą są wyjazdy do kilku krajów”, mówi Amandine Desille, stypendystka działania „Maria Skłodowska-Curie” z Instytutu Geografii i Planowania Przestrzennego na Uniwersytecie w Lizbonie i koordynatorka projektu MigRural. Badania były prowadzone w położonym blisko hiszpańskiej granicy regionie Trás-os-Montes, gdzie badaczce udało się spisać historie 21 lokalnych rodzin.
Aktywni uczestnicy
Jedną z ciekawszych obserwacji okazał się wiek osób powracających: okazało się, że na wieś nie wracają tylko osoby w wieku emerytalnym. „Wprawdzie osoby starsze stanowią większość, ale do kraju wracają także osoby młode, często po to, żeby otworzyć własną działalność”, wyjaśnia Desille. „Na przykład, spotkałam się z osobami, które po powrocie otworzyły restaurację, targ dla rolników, firmę taksówkarską lub agroturystykę”. Innym ważnym odkryciem było to, że emeryci również uczestniczą aktywnie w życiu wsi. „Zajmują się uprawą roli, remontują swoje domy, zarządzają domkami na wynajem i angażują się w prace lokalnych komitetów”, tłumaczy Desille. Z kolei ich rodziny, które przyjeżdżają do wsi na wakacje, dodatkowo ożywiają lokalne życie towarzyskie i pobudzają gospodarkę, co wpływa pozytywnie nie tylko na samą wieś, ale także na cały region.
Ukierunkowane wsparcie
Desille zauważa, że choć istnieje publiczne wsparcie dla osób powracających, to nie zawsze odpowiada ich potrzebom. Programa Regressar, czyli zakrojony na dużą skalę rządowy program wsparcia finansowego dla osób powracających uruchomiony w 2019 roku, dopiero w styczniu 2021 roku umożliwił ubieganie się o pomoc osobom chcącym otworzyć działalność lub zainwestować w lokalne przedsiębiorstwo. Prowadzone są też niewystarczające działania komunikacyjne, zwłaszcza w zakresie dotarcia do osób powracających w wieku emerytalnym. Powstała także sieć centrów pomocy dla emigrantów (zwana GAE), ale nie jest ona odpowiednio promowana na szczeblu lokalnym. Desille wyjaśnia, że tym, co ma ogromne znaczenie, jest ukierunkowane wsparcie: „Możemy bardzo dużo zrobić, aby ułatwić powroty, zwłaszcza osobom młodym i tym, które chcą inwestować i uczestniczyć w lokalnej gospodarce”.
Nowa narracja
Desille zaobserwowała szereg trendów, które przyczyniły się do powstania nowej narracji regionalnej. Rozwój infrastruktury transportowej w badanym regionie przygranicznym otworzył przed jego mieszkańcami nowe możliwości, obejmujące także otwarcie się na Europę. Taka perspektywa znajduje odzwierciedlenie w sposobie, w jaki w regionie mówi się obecnie o historii emigracji: „Dzisiaj potajemną emigrację z czasów dyktatury (1933–1974) opisuje się wyłącznie przez pryzmat nowej narracji, używając takich terminów jak przygoda, wolność i odwaga”, wyjaśnia Desille. Mówiąc o planach na przyszłość, badaczka chciałaby poświęcić swój kolejny projekt badawczy na dokładne zbadanie powiązań pomiędzy dziedzictwem migrantów, różnorodnością i wpływem emigracji na społeczności lokalne.
Słowa kluczowe
MigRural, osoby powracające, powroty, emigracja, migranci, migracja, obszary wiejskie, odpływ ludności
