Wpływ metapoznania na podejmowanie decyzji
Ciągle te decyzje. Większość z nas nie zdaje sobie sprawy, że podejmowanie decyzji towarzyszy nam od przebudzenia do zaśnięcia. Często stajemy w obliczu sytuacji zmuszających nas do podjęcia decyzji odnośnie do działań, które będą najbardziej korzystne. Wtedy zazwyczaj polegamy na wcześniejszych doświadczeniach, by w ten sposób przewidzieć nadchodzące wydarzenia i błyskawicznie przeprowadzić w głowie test konsekwencji naszych działań. Pozwala nam to przewidywać, co będzie się działo dalej. Wiadomo na pewno, że zdolność oceny jakości podejmowanych decyzji, metapoznanie, ma kluczowe znaczenie w wielu sytuacjach. Umiejętność przeprowadzenia wiarygodnej oceny naszych działań czy słuszności podejmowanych decyzji ma kluczowe znaczenie w wielu aspektach życia, także zawodowego.
Pamięć pomaga w wyborze zachowań
Aby zrozumieć, w jaki sposób mózg tak sprawnie radzi sobie z przewidywaniem wyników wydanych osądów, w ramach finansowanego ze środków UE projektu Meta_Mind zaprojektowano serię eksperymentów, w których proszono uczestników o podejmowanie różnych decyzji. „W eksperymentach tych wykorzystaliśmy nowatorskie techniki analizy wzorców i stymulację mózgu, aby zbadać sygnały mózgowe (fMRI i EEG) zarejestrowane podczas podejmowania decyzji i podczas »przewidywania« przez mózg wyników zachowania człowieka”, wyjaśnia Martijn E. Wokke, główny badacz w projekcie Meta_Mind. Przeprowadzenie prac badawczych było możliwe dzięki wsparciu udzielonemu w ramach działań „Maria Skłodowska-Curie”. Wokke podaje przykład, który dotyczy każdego z nas. Po wejściu do nieznanego sobie supermarketu po tabliczkę czekolady człowiek nie będzie zwracać uwagi na mijaną alejkę z detergentami, ale gdy zauważy słodycze, zacznie się koncentrować. Jak wyjaśnia uczony, mimo że nie mamy informacji na temat tego, gdzie znajduje się czekolada, aparat poznawczy jest w stanie wykorzystać wcześniejsze informacje (w tym przypadku znajomość układu supermarketów) i przedstawić dane sensoryczne, które pomogą w znalezieniu żądanego produktu. Ten przykład pokazuje, że skuteczne kierowanie zachowaniami w codziennych sytuacjach wymaga – poza informacjami możliwymi do uzyskania na podstawie obserwacji – odwołania się do funkcji wewnętrznych, takich jak pamięć.
Badanie zdolności metapoznawczych związanych z podejmowaniem decyzji
Niestety umiejętności przewidywania nie zawsze działają równie sprawnie, czego przykładem jest moment, w którym człowieka ogarnia senność. Czasem, na przykład w przypadku schizofrenii lub niektórych form uzależnienia, dochodzi do ich poważnego zaburzenia, często z bardzo przykrymi konsekwencjami. Zgodnie z treścią publikacji naukowej, której współautorem jest Wokke, zdolności metapoznawcze pozwalają na dostosowanie bieżących zachowań i modyfikację przyszłych decyzji w przypadku braku zewnętrznej informacji zwrotnej. Chociaż metapoznanie ma kluczowe znaczenie w wielu sytuacjach życia codziennego, nadal nie wiemy, które informacje podlegają faktycznej kontroli ani które z nich są wykorzystywane do podejmowania decyzji metapoznawczych. W ramach projektu udało się wykazać, że częste doświadczenia powstałe w efekcie zdarzeń będących wynikiem działania lub zdarzeń wynikających z kontekstu pozwalają naszym mózgom „internalizować” takie początkowo zewnętrzne procesy w celu skuteczniejszego kierowania zachowaniami. Szczególnie istotna w przypadku prowadzenia wewnętrznych przewidywań i wytworzenia poczucia „świadomości metapoznawczej” tego, jak przebiegają nasze interakcje ze światem, wydaje się funkcja kory przedczołowej,. Z drugiej strony pobudzanie mózgów uczestników badania metodą przezczaszkowej stymulacji magnetycznej, która na krótko zakłóca aktywność nerwową w (przednich) obszarach przedczołowych, sprawiło, że uczestnicy gorzej przewidywali ocenę swoich działań. Co więcej, nie byli w stanie wykorzystać informacji predykcyjnych obecnych w otoczeniu (informacje kontekstowe), aby przewidzieć nadchodzące wydarzenia. „Odkrycia te mogą okazać się ważne dla zrozumienia zjawiska nieoptymalnego podejmowania decyzji w zachowaniach codziennych i w warunkach klinicznych”, podsumowuje Wokke.
Słowa kluczowe
Meta_Mind, podejmowanie decyzji, metapoznanie, analiza wzorców, pamięć, przewidywanie, świadomość