Wspomaganie diagnostyki i leczenia zaburzeń językowych poprzez zwiększenie statusu stygmatyzowanych dialektów
Według Christiany Christodoulou, stypendystki działania „Maria Skłodowska-Curie”, „iluzje językowe” są kluczem do zrozumienia niejasności związanych z identyfikowaniem źródła niepoprawnych form gramatycznych – czy wynikają one z problemów z nauką języka, czy są manifestacją wariantu zasady gramatycznej obowiązującego w danym dialekcie. „Iluzje językowe to zauważalne skutki ukrytych zjawisk”, wyjaśnia badaczka. „Na przykład może się wydawać, że brak końcówki -s w angielskim zdaniu »He run(s) every day« jest wynikiem zaburzenia językowego albo problemów z przyswajaniem zasad gramatycznych. W rzeczywistości przyczyną mogą być inne czynniki, takie jak problemy z wymową, różnice w systemie fonologicznym lub naturalne pomijanie tej końcówki w wymowie w danym dialekcie”.
Badanie dwóch stygmatyzowanych wariantów amerykańskiej odmiany języka angielskiego
Celem finansowanego ze środków UE projektu LINGUISTIC ILLUSIONS, którego koordynatorkami były Christodoulou oraz Ianthi Maria Tsimpli, było zbadanie akwizycji gramatyki w różnym wieku w dwóch populacjach – prawidłowo rozwijających się dzieci oraz dzieci, nastolatków i dorosłych z zespołem Downa – posługujących się dwoma wariantami amerykańskiej odmiany języka angielskiego: wariantem południowym (ang. Southern English, SE) oraz afroamerykańską odmianą języka angielskiego (ang. Southern African American Vernacular English, AAE). Christodoulou mówi: „Iluzje językowe analizowane w ramach tego projektu są powiązane z faktem, że pewne cechy tych dwóch południowych wariantów języka angielskiego są błędnie postrzegane jako symptomy braku znajomości gramatyki, choć w kompleksowych badaniach lingwistycznych wykazano, że są one naturalnymi cechami tych dialektów”. Zespół projektu, którego gospodarzem była uczelnia University of Mississippi, zebrał i przeanalizował informacje dotyczące około 270 osób, generując na ich podstawie miliony punktów danych. Było to bez wątpienia największe badanie dotyczące rozwoju umiejętności językowych i użycia wariantów SE i AAE języka angielskiego. Choć analiza danych nie dobiegła jeszcze końca, dokonano już kilku istotnych wstępnych obserwacji. Na przykład wyniki badania wskazują na występowanie w tej grupie najwyższych, z jakimi zespół prowadzący badanie zetknął się kiedykolwiek, wartości średniowysokiego i bardzo wysokiego ryzyka obecności zaburzeń językowych wśród niediagnozowanych, prawidłowo rozwijających się dzieci (37,6 % w przypadku dzieci używających wariantu SE oraz 60,5 % w przypadku dzieci posługujących się wariantem AAE, co stanowi znaczne odchylenie od typowych oczekiwanych wartości mieszczących się w zakresie 5–10 %). „Zakładamy, że te nieoczekiwanie wysokie wartości wynikają z niedostatecznej znajomości zasad gramatycznych wywołanych ograniczonym dostępem do edukacji lub ograniczonym kontaktem z językiem przed 5. rokiem życia – w teście takie braki generują wyniki fałszywie dodatnie”, wyjaśnia Christodoulou. Hipotezę tę potwierdziły dodatkowe przeprowadzone w ramach badania testy. Pokazały one także, że wyniki obu grup były zbliżone do siebie bardziej niż sugerowały to wstępne rezultaty.
Praktyczne zastosowania i przyszłe badania
Innym ważnym celem projektu było wyznaczenie trajektorii rozwojowych każdej populacji. Na razie zespół zakończył prace nad trajektoriami dotyczącymi czterech podstawowych aspektów języka (składni, pragmatyki, semantyki i fonologii) oraz umiejętności budowania i rozumienia pytań szczegółowych. Trajektorie rozwojowe umożliwiają śledzenie procesu przyswajania poszczególnych zasad gramatycznych w różnych grupach wiekowych. Pozwalają też ocenić, czy kompetencje językowe dziecka są zbieżne z umiejętnościami jego rówieśników oraz w jakich aspektach odbiegają one od normy. Są one również niezwykle przydatne z punktu widzenia doskonalenia diagnostyki i planów działań zaradczych. Badanie pokazało, że wyniki grup używających wariantów SE i AAE były zbieżne nie tylko ze sobą nawzajem, ale także z wynikami grupy kontrolnej, której członkami byli użytkownicy standardowego wariantu amerykańskiej odmiany języka angielskiego (ang. Mainstream American English, MAE) w tym samym wieku. Christodoulou złożyła wniosek o dofinansowanie, które umożliwi jej kontynuowanie badań rozpoczętych w ramach projektu LINGUISTIC ILLUSIONS. „Opierając się na dotychczasowych wynikach, zamierzamy dalej prowadzić badania i analizować wysokie ryzyko obecności zaburzenia językowego, a także szukać potencjalnych sposobów jego obniżania”, podsumowuje badaczka.
Słowa kluczowe
LINGUISTIC ILLUSIONS, zaburzenie językowe, dzieci, dialekt, akwizycja gramatyki, trajektorie rozwojowe, południowy wariant amerykańskiej odmiany języka angielskiego, afroamerykańska odmiana języka angielskiego
