Wzmocnienie współpracy UE w zwalczaniu przestępstw podatkowych
Proste i sprawne systemy podatkowe pozwalają na zapewnianie odpowiednich poziomów inwestycji w usługi publiczne, takie jak ochrona zdrowia czy szkolnictwo. „Podatki służą pokrywaniu wydatków ponoszonych przez państwo”, zauważa Umut Turksen, koordynator projektu PROTAX i profesor prawa na Uniwersytecie w Coventry w Zjednoczonym Królestwie. „To element o kluczowym znaczeniu w układzie relacji między obywatelami kraju i jego rządem”. Przestępstwa podatkowe prowadzą do spadku dochodów publicznych, co przekłada się na negatywny wpływ na społeczeństwo. Choć kwestie podatkowe leżą w dużej mierze w gestii poszczególnych państw członkowskich, Unia Europejska posiada pewne uprawnienia do zajmowania się niektórymi kwestiami transgranicznymi, takimi jak oszustwa związane z podatkiem VAT. „Trudności w ściganiu i zwalczaniu transgranicznych przestępstw podatkowych pozostają obszarem, który nie cieszy się szczególnym zainteresowaniem nauki”, twierdzi Turksen. „W każdym kraju obowiązują inne przepisy związane z przestępstwami podatkowymi, występuje także inna terminologia wykorzystywana do ich opisywania. Takie różnice mogą być pozornie błahe, ale w praktyce mogą stanowić poważną przeszkodę na drodze do współpracy transgranicznej”. Poszczególne kraje używają również różnych kryteriów w celu ustalania stawek należnego podatku oraz kar nakładanych na przestępców, co poważnie utrudnia porównania na szczeblu międzynarodowym. Kolejnym problemem jest fakt, że przestępstwa podatkowe są często postrzegane jako przestępstwa pozbawione ofiar, pomimo tego, że oszustwa przeciw systemowi podatkowemu wiążą się ze stratami ponoszonymi przez wszystkich mieszkańców.
Analiza przestępstw podatkowych
Wszystkimi tymi problemami zajmował się współfinansowany ze środków Unii Europejskiej projekt PROTAX, który skupiał naukowców i organy ścigania, sędziów, śledczych oraz ekspertów zajmujących się analizami finansowymi. „Jednym z najbardziej wyjątkowych aspektów tego projektu był fakt, że od samego początku w prace zaangażowani byli praktycy”, dodaje Turksen. „Dzięki temu udało nam się zapewnić, że rezultaty projektu przełożą się na realne działania oraz że wspólnie osiągniemy coś znaczącego”. W ramach prac zespół przeanalizował studia przypadków z 17 krajów, aby na ich podstawie zbadać sposoby walki z przestępstwami podatkowymi. W wyniku analiz badaczom udało się określić szereg zróżnicowanych podejść oraz rozwiązań prawnych. „Odkryliśmy między innymi, że statystyki dotyczące przestępstw podatkowych są często zbierane w różny sposób”, zauważa badacz. „Jedna z części naszego projektu dotyczyła identyfikacji problemów, takich jak na przykład brak zharmonizowanych danych, a także opracowywania możliwych propozycji rozwiązań, które mogą poprawić sytuację”. Inne ciekawe odkrycie dotyczyło znaczenia sygnalistów oraz dziennikarzy śledczych. „W przypadku 80 % spraw, które analizowaliśmy w ramach prac, w procesie ujawniania przestępstw podatkowych uczestniczyli sygnaliści lub dziennikarze”, dodaje Turksen. „To podkreśla, jak ważne są unijne przepisy chroniące sygnalistów”.
Internetowe zestawy narzędzi podatkowych
Na podstawie tych ustaleń zespół projektu opracował wytyczne strategiczne oraz zestawy narzędzi, które zostały udostępnione wszystkim zainteresowanym na stronie internetowej projektu. „Chcieliśmy, by nasza strona internetowa stała się miejscem, dzięki któremu ludzie będą mogli łatwiej dotrzeć do agencji odpowiedzialnych za ściganie przestępstw podatkowych w poszczególnych krajach”, zauważa. Opracowane przez badaczy narzędzie oceny ryzyka może być na przykład wykorzystywane przez administratorów, decydentów politycznych oraz obywateli w celu oceny ekosystemu podatkowego. „Użytkownicy mogą wykorzystać to narzędzie do wykrywania luk”, wyjaśnia Turksen. „Niektóre z nich mogą być proste, jak na przykład brak przystępnego sposobu na wypełnienie zeznań podatkowych”. Sukcesy projektu PROTAX stanowią podwaliny nowego finansowanego przez Unię Europejską projektu – TRACE. „W ramach tego projektu podejmujemy próby śledzenia nielegalnych środków finansowych przy pomocy sztucznej inteligencji”, dodaje Turksen. „Naszym celem jest stworzenie narzędzia śledzącego i śledczego, które pozwoli na analizę zdarzeń w oparciu o tysiące wiadomości e-mail”. Wiele rezultatów projektu trafiło do programów studiów podyplomowych dotyczących przestępczości podatkowej. Zastosowanie wyników projektu w taki sposób pozwala na rozpowszechnianie wiedzy i spostrzeżeń dotyczących przestępczości podatkowej w Europie oraz poza jej granicami.
Słowa kluczowe
PROTAX, podatki, przestępczość, ochrona zdrowia, szkolnictwo, finansowe, prawo, sędziowie, VAT
