Badanie stresu u jaszczurek żyjących w społecznościach
Ekolodzy behawioralni zaczęli badać skutki stresu matczynego u dzikich zwierząt, ale w niewielu badaniach można znaleźć zestawienia wyników dla różnych kontekstów ekologicznych. Prowadzony przy wsparciu z działania „Maria Skłodowska-Curie” projekt EGERNIALIZARDS miał na celu opisanie znaczenia środowiska społecznego, a w szczególności interakcji między matkami i ich potomstwem, przy określaniu długotrwałego wpływu stresu matczynego doświadczanego podczas ciąży na potomstwo.
Wpływ stresu na jaszczurki
W ramach projektu EGERNIALIZARDS badano, czy życie z matkami chroni nowo narodzone potomstwo przed szkodliwymi skutkami narażenia na działanie hormonów związanych ze stresem. W tym celu obserwowano żyjące w australijskiej Tasmanii jaszczurki z rodziny scynków. Badacze skupili się na gatunku Liopholis whitii, ze względu na ciekawe zwyczaje społeczne tych małych gadów. Dorosłe osobniki żyją w zachodzących na siebie siedliskach, a pary mieszkają wspólnie w kryjówkach. Po przyjściu na świat potomstwo może pozostać z rodzicami lub odejść i natychmiast rozpocząć samodzielne życie. Dzięki tej naturalnej zmienności naukowcy mogli zbadać wpływ relacji w rodzinach jaszczurek na poziom stresu doświadczanego podczas ciąży z ekologicznego punktu widzenia. Ciężarne jaszczurki podzielono na dwie grupy – jedna była grupą kontrolną, a drugiej podawano hormony. Nowo narodzone potomstwo pozostawało z matką lub żyło samodzielnie. Następnie morfologia i zachowanie jaszczurek były monitorowane przez kilka miesięcy, by ustalić, czy życie z matką miało wpływ na skutki stresu prenatalnego. Naukowcy odkryli, że prenatalna ekspozycja na hormony przekładała się na morfologię, a środowisko postnatalne nie działało na jaszczurki w łagodzący sposób. Zaobserwowano także ciekawy interaktywny wpływ środowiska przed i po urodzeniu na kluczowe zachowania, takie jak eksplorowanie. Zespół zebrał dane z opublikowanych badań i stworzył ramy metaanalityczne, by badać wzorce dotyczące wpływu hormonalnych korelacji stresu u matek na potomstwo u owodniowców. Stwierdzono, że skutki ekspozycji na hormony w trakcie ciąży są silniejsze i bardziej negatywne u gatunków żyworodnych niż u jajorodnych, ze względu na dłuższą interakcję między matką a płodem w pierwszej z grup.
Zrozumienie reakcji na stres
„Zaskoczyło i bardzo zaintrygowało mnie odkrycie, że u żyworodnych gadów wpływ stresu ciążowego się utrzymywał”, mówi Kirsty MacLeod, koordynatorka projektu, doceniając wkład, jaki wnieśli w badanie jej koledzy z zespołu – Tobias Uller, Tony Williams i Geoffrey While. Uważa się, że u ssaków kontakt przez łożysko, przez które hormony mogą przechodzić bezpośrednio od matek do potomstwa, odpowiada za silne skutki stresu ciążowego. Wyniki badań prowadzonych w ramach projektu wskazują jednak, że silniejszy wpływ wywołuje długotrwały kontakt matek i potomstwa in vivo niż przez łożysko. Pokazuje to, jak istotnym modelem są gady przy badaniu skutków macierzyństwa, szczególnie dlatego, że w tej grupie występują zarówno blisko spokrewnione gatunki składające jaja, jak i gatunki żyworodne. „Mam nadzieję, że badanie czynników ekologicznych, które wpływają na skutki stresu u dzikich zwierząt, ostatecznie pomoże w ustaleniu, które gatunki będą najbardziej narażone na wpływ antropogenicznych stresorów, w tym zmian klimatu”, dodaje MacLeod. Zespół ma w planach także zbadać, jak zmiany w zachowaniu scynków wpływają na dynamikę całej populacji. Następnie naukowcy chcieliby porównać skutki naturalnych czynników stresowych, np. pożaru lub suszy, oraz badać zróżnicowane międzypokoleniowe przekazywanie stresu u gatunków składających jaja i żyworodnych.
Słowa kluczowe
EGERNIALIZARDS, potomstwo, jaszczurki, stres matczyny, ciąża, Liopholis whitii, środowisko społeczne, żyworodność
