Kamienie półszlachetne dostarczają informacji o pradawnych społecznościach
Przez wieki noszona biżuteria odzwierciedlała status i pozycję społeczną. Same ozdoby mogły również pomagać w nawiązaniu interakcji i przyczyniać się do kształtowania indywidualnych i zbiorowych tożsamości. Celem realizowanego przy wsparciu działania „Maria Skłodowska-Curie” (MSCA) i finansowanego ze środków UE projektu PRECIOUS(odnośnik otworzy się w nowym oknie) było zrozumienie technik wytwarzania prymitywnej biżuterii z kamieni półszlachetnych w punkcie zwrotnym w historii ludzkości. „8 tysięcy lat p.n.e. na Bliskim Wschodzie i 5 tysięcy lat p.n.e. w Dolinie Nilu pojawiły się osady rolnicze(odnośnik otworzy się w nowym oknie) – właśnie tym okresom się przyglądaliśmy”, mówi Hala Alarashi, stypendystka MSCA. Badanie metod wytwarzania koralików i ich znoszenia pozwoli na określenie właściwości technicznych i rzemieślniczych tych znalezisk. Ponadto te analizy w kontekście archeologicznym dostarczą istotnych informacji dotyczących symboliki i zachowań technologiczno-ekonomicznych, które przekładają się na organizację społeczną wczesnych osad rolniczych.
Postęp w badaniach nad prehistorycznymi ozdobami
„Czy wzrost popytu na wysoce prestiżowe dobra związany był ze zmianami społeczno-gospodarczymi i kulturowymi, które nastąpiły w okresie neolitu? Czy kamienie półszlachetne były popularne we wszystkich neolitycznych społecznościach rolniczych?”, pyta Alarashi. Aby odpowiedzieć na te i inne pytania, koraliki odkryte w miejscach pochówku na głównych bliskowschodnich i nubijskich stanowiskach archeologicznych zostały poddane analizie ilościowej poprzez badanie śladów znoszenia. „Koraliki karneolowe wytwarzane w tradycyjnych indyjskich i jemeńskich pracowniach, a także tworzone eksperymentalnie koraliki kamienne zostały opisane z użyciem tych samych metod. Serie danych metrycznych pozyskano za pomocą konfokalnej mikroskopii skaningowej i oprogramowania metrologicznego”, wyjaśnia Alarashi. Zapytana o najważniejsze ustalenia projektu, badaczka odpowiada: „Na podstawie obserwacji stopni wypolerowania i wygładzenia powierzchni koralików karneolowych znalezionych w neolitycznych miejscach pochówku w niektórych wioskach na Bliskim Wschodzie wykazaliśmy, że metody obróbki końcowej były zróżnicowane”. Ponadto opisano wyraźne różnice w biżuterii noszonej przez zmarłych w zależności od ich wieku, a nie płci biologicznej. Koraliki noszone przez dzieci były bardziej różnorodne niż u dorosłych. „Dlatego status społeczny dzieci w okresie neolitu może być kluczowy dla zrozumienia organizacji społecznej pierwszych społeczności rolniczych na Bliskim Wschodzie”, mówi Alarashi.
Konfokalna mikroskopia skaningowa w badaniach pradawnych ozdób
W ramach projektu opracowano nową metodę badań koralików, dzięki której uzyskiwane są dane lepszej jakości, co ułatwia ich interpretację. „Po raz pierwszy przy badaniach kamiennych ozdób zastosowano wysoce precyzyjną analizę struktury powierzchni z wykorzystaniem techniki konfokalnej mikroskopii skaningowej i oprogramowania metrologicznego. Wybrano tę metodę, ponieważ dostarcza ona danych ilościowych dzięki pomiarom mikrotekstury powierzchni i umożliwia wiarygodne porównania za pomocą narzędzi statystycznych”, mówi Alarashi. Zastosowanie tej metody ilościowej jest ogromnym postępem w archeologicznej dyscyplinie traseologii i stanowi przełom w badaniach koralików. Naukowcy projektu PRECIOUS zdobyli również potrzebne narzędzia i dostarczyli kluczowych danych wejściowych, które posłużą jako podstawy do dostosowania podejścia ilościowego, co pomoże odpowiedzieć na przyszłe pytania badawcze. Zapytana o dalsze działania, Alarashi odpowiada: „Moje przyszłe prace naukowe będą polegały na prześledzeniu możliwych interakcji kulturowych i społeczno-gospodarczych, wymian i obiegu materiałów, przedmiotów, technik oraz pomysłów w czasie i przestrzeni”.
