Nasi paleolityczni przodkowie nie stosowali diety paleo
Dieta paleo obecnie stanowi jedną z najczęściej wyszukiwanych diet w internecie, a jednym z jej podstawowych założeń jest to, że opiera się na żywności zbliżonej do tej, którą naukowcy od dawna uważali za potrawy spożywane w czasach paleolitu. Według tego powszechnego przekonania dieta prehistorycznych łowców i zbieraczy składała się głównie z białka zwierzęcego i tłuszczu, a ilość spożywanych zbóż i roślin strączkowych była stosunkowo ograniczona – przynajmniej do czasu popularyzacji bardziej osiadłego trybu życia i rolnictwa około 10 500 lat temu. Zespół pionierskiego projektu HIDDEN FOODS, którego badania zostały sfinansowane ze środków UE, dotarł do pierwszych jednoznacznych dowodów na to, że ziarna dzikich zbóż i inne rodzaje roślin jadalnych stanowiły ważny element prawdziwej diety paleolitycznej spożywanej przez prehistorycznych myśliwych i zbieraczy na terenie współczesnych Włoch oraz Bałkanów.
Granulki skrobi i tropienie śladów diety prehistorycznych łowców
Do niedawna badacze przyglądali się diecie prehistorycznych społeczności zbieracko-łowieckich, skupiając się głównie na metodologiach wykrywających białka. Wiedza na temat nawyków żywieniowych prehistorycznych łowców-zbieraczy związanych ze spożyciem pokarmów roślinnych pozostawała wielką niewiadomą, ponieważ pozostałości żywności roślinnej często nie były w stanie przetrwać we wczesnych kontekstach prehistorycznych. Dlatego zespół projektu HIDDEN FOODS postanowił poszukać wskazówek i śladów w granulkach skrobi. Skrobia jest głównym magazynem węglowodanów i energii w roślinach. Co ważniejsze, jest w stanie przetrwać w osadach i na starożytnych narzędziach takich jak szlifowane kamienie używane do przetwarzania żywności roślinnej. Ponadto granulki skrobi pochodzące z pokarmów mogą pozostać uwięzione w stwardniałym kamieniu nazębnym i przetrwać przez tysiąclecia. Wykrycie tych granulek stanowi konkretny dowód świadczący o celowym spożywaniu pokarmów roślinnych.
Prawdziwa dieta paleo społeczności z czasów późnego paleolitu
Wykrycie starożytnych pozostałości DNA pochodzących z pokarmów roślinnych na powierzchniach narzędzi oraz w kamieniu nazębnym było jednym z najbardziej ekscytujących rezultatów prac. „Zaawansowane techniki ekstrakcji i sekwencjonowania starożytnego DNA sprzed ponad 15 000 lat zachowanego w kamieniu nazębnym wykazały, że społeczności zbieracko-łowieckie zbierały i spożywały produkty roślinne w celach odżywczych lub medycznych przez kilka tysięcy lat, zanim na świecie pojawiły się pierwsze odmiany udomowionych zbóż”, wyjaśnia Emanuela Cristiani, pracownica naukowa Laboratorium Starożytnych Diet i Technologii (DANTE Uniwersytetu Sapienza w Rzymie) i koordynatorka projektu HIDDEN FOODS. Analiza starożytnego DNA pozwoliła również na odtworzenie rozwoju flory bakteryjnej występującej w jamach ustnych prehistorycznych łowców-zbieraczy oraz pierwszych grup rolników, które przybyły z Bliskiego Wschodu, co umożliwiło zarysowanie kolejnych etapów transformacji w kierunku rolnictwa w Europie Południowej.
Spożycie węglowodanów: etnografia i ewolucja
Przed realizacją projektu HIDDEN FOODS wiedza na temat wykorzystania roślin w społeczeństwach zbieracko-łowieckich zamieszkujących tereny Europy Południowej była stosunkowo skąpa. Odkrywając rolę skrobiowych pokarmów roślinnych w diecie prehistorycznych łowców-zbieraczy z terenów współczesnych Włoch i Bałkanów, zespół projektu HIDDEN FOODS rzucił nowe światło na coś więcej niż wyłącznie przetwarzanie i spożycie roślin. Diety ubogie w węglowodany zwiększają ryzyko zgonu z jakiejkolwiek przyczyny. Wnioski wypływające z projektu HIDDEN FOODS zachęcają do ponownego przyjrzenia się popularnej diecie paleo. Węglowodany mogły stanowić podstawę rozwoju kory mózgowej oraz całego ludzkiego mózgu. Co więcej, konieczność obróbki mechanicznej lub cieplnej niektórych roślin w celu uzyskania z nich energii oraz umożliwienia trawienia mogła doprowadzić do powstania innowacyjnych technologii takich jak narzędzia kamienne i gotowanie potraw. Na koniec warto dodać, że „analiza kamienia nazębnego wykazała silne powiązanie między żywnością i lekami, co może wskazywać na korzystanie ze starożytnych środków medycznych i uzasadniać powrót do medycyny tradycyjnej”, jak dodaje Cristiani. Projekt HIDDEN FOODS zmienił nasze rozumienie prehistorycznych społeczności zbieracko-łowieckich, a narzędzia i techniki wykorzystane w ramach prac będą przynosić owoce w wielu innych dziedzinach.
Słowa kluczowe
HIDDEN FOODS, prehistoryczni łowcy-zbieracze, pokarmy roślinne, paleo, węglowodany, kamień nazębny, starożytne DNA, paleolit, granulki skrobi, zboża
