Ważna rola wirusa Epsteina–Barr w parodontozie
Parodontoza, zwana też zapaleniem przyzębia, to wywołana infekcją nieodwracalna choroba zapalna, która atakuje struktury otaczające i podtrzymujące zęby, w tym tkankę dziąseł, ozębną, kostniwo i kość wyrostka zębodołowego. Oprócz pogorszenia estetyki zgryzu może prowadzić do utraty zębów, przez co zdolność żucia może być ograniczona, a odżywianie niewystarczające. Uważa się, że zapalenie przyzębia jest chorobą wieloczynnikową. Skutki infekcji bakteryjnej są powszechnie znane, ale powiązania parodontozy z innymi dolegliwościami nie zostały dobrze opisane. „Niedawno przeprowadzone badania wykazały, że niektóre wirusy atakujące jamę ustną, takie jak herpeswirusy, mogą wchodzić w interakcje z bakteriami jamy ustnej, pogarszając stan zdrowia dotkniętej chorobą osoby. Poziom wirusa Epsteina–Barr (EBV) był wysoki w szczególności w zmianach związanych z zapaleniem przyzębia”, mówi Alain Doglio, kierownik projektu VIBRiOD, realizowanego przy wsparciu działań „Maria Skłodowska-Curie”. Zespołowi projektu VIBRiOD udało się opisać możliwe mechanizmy molekularne, dzięki którym EBV wywołuje zapalenie przyzębia i sprzyja postępowi choroby. „Zgodnie z naszą wiedzą, wyniki tego badania dostarczają pierwszych dowodów na to, że EBV jest istotnym czynnikiem patogennym w zapaleniu przyzębia przyczyniającym się do zaostrzenia stanu zapalnego, promowania przenikania komórek B i komórek plazmatycznych do zmiany chorobowej oraz postępowania degradacji tkanki nabłonkowej”, mówi Lilit Tonoyan, badaczka w projekcie VIBRiOD. Te odkrycia mogą zwiastować opracowanie nowych metod profilaktyki i leczenia parodontozy, która obecnie jest nieuleczalna.
Zjawisko dysbiozy
Pełne profilowanie transkryptomu jest jednym z najbardziej popularnych podejść do badania chorób człowieka na poziomie molekularnym, ponieważ może pomóc w zgłębieniu mechanizmów leżących u ich podstaw. Wcześniej przeprowadzono pełne profilowanie transkryptomu w celu porównania zdrowego dziąsła z tkanek przyzębia z parodontozą, ale do rozpoczęcia projektu VIBRiOD nie przeprowadzono analizy transkryptomu potencjalnego patogenu w tkance przyzębia. „Tak więc naszym celem było zbadanie transkryptomu przyzębia w zdrowych i chorych tkankach dziąsła z EBV i bez”, wyjaśnia Tonoyan. Używając mikromacierzy transkryptomicznych i potwierdzając wyniki za pomocą wysokowydajnego nanofluidalnego qPCR – nowatorskiego narzędzia do wykrywania i ilościowego określania ekspresji genów – zespół wykazał, że EBV bezpośrednio przyczynił się do zapalenia przyzębia. „Wcześniej uważano, że zapalenie przyzębia było spowodowane głównie przez bakterie chorobotwórcze, a teraz prawdopodobne wydaje się, że to kwestia dysbiozy bakterii chorobotwórczych, EBV i nadmiernej odpowiedzi immunologicznej ze strony gospodarza”, zauważa Doglio z Uniwersytetu Côte d’Azur, będącego gospodarzem projektu. „Zaskoczyło nas to, że zakażenie EBV jest bardzo powszechne w zdrowych dziąsłach. Stwierdziliśmy je w ponad 70 % naszych próbek, nawet przed wystąpieniem jakiejkolwiek choroby. Tak więc wyzwaniem będzie odkrycie sekwencji wyzwalaczy, które umożliwiają rozwój choroby”.
Nowe spojrzenie na chorobę
Jak zauważa Doglio, wraz z wykazywaniem kluczowej roli koinfekcji w innych chorobach, takich jak grypa czy SARS-CoV-2, coraz bardziej prawdopodobne wydaje się, że to synergia wirusowo-bakteryjna jest związana z występowaniem wielu chorób. Parodontoza jest jedną z najczęściej występujących chorób – ciężkie zapalenie przyzębia to szósta najczęściej występująca choroba na świecie. Ma niekorzystny wpływ na zdrowie i wygląd jamy ustnej oraz jest uważana za czynnik ryzyka związany z ponad 50 chorobami ogólnoustrojowymi, takimi jak cukrzyca, choroby układu oddechowego i sercowo-naczyniowego oraz neurodegeneracyjne, a nawet różnymi nowotworami. „Możliwość wyleczenia zapalenia przyzębia nie tylko zmniejszyłaby cierpienie, ale także obciążenie finansowe opieki zdrowotnej. Nasza praca może zaowocować opracowaniem innowacyjnych metod leczenia parodontozy”, podsumowuje Tonoyan. Zespół przygotowuje się obecnie do badania klinicznego w ramach projektu PHRC HERPARO, którego celem jest porównanie skuteczności leczenia przeciwwirusowego walacyklowirem z konwencjonalnymi metodami leczenia, takim jak skaling i wygładzanie korzeni.
Słowa kluczowe
VIBRiOD, choroba dziąseł, zapalenie przyzębia, parodontoza, ząb, wirus Epsteina-Barr, herpeswirusy, dysbioza, bakterie, zakażenie, zapalenie, transkryptom
