Duch współpracy, czyli jak nauka obywatelska może odnieść sukces
Nauka obywatelska może przynieść korzyści zarówno nauce, jak i społeczeństwu dzięki zbliżeniu do siebie tych dwóch światów. Otwarcie dostępu do nauki dla przemysłu, handlu, decydentów politycznych i mediów oferuje nowe możliwości finansowania i współpracy, a także perspektywę gromadzenia dużych zbiorów danych dostarczanych przez zaangażowanych obywateli. Jednocześnie rozwijanie kompetencji naukowych zwiększa zdolność ludzi do opierania się informacjom wprowadzającym w błąd, zwiększając ich zaufanie do nauki. „Nauka obywatelska nadaje również wiarygodności kampaniom podnoszącym świadomość, a świadoma opinia publiczna wpływa na kształtowanie procesów decyzyjnych, polityki i zmiany zachowań”, twierdzi Rosa Arias, koordynatorka projektu NEWSERA(odnośnik otworzy się w nowym oknie) oraz dyrektorka generalna i założycielka firmy Science for Change(odnośnik otworzy się w nowym oknie). „Inicjatywy dotyczące nauki obywatelskiej działają jednak w ramach złożonych ekosystemów interesariuszy, w związku z czym stoją w obliczu wielu wyzwań, które można w skrócie opisać jako brak zaufania, wiedzy i zasobów”. Aby pomóc przezwyciężyć te bariery, w ramach projektu NEWSERA opracowano koncepcję laboratoriów CitSciComm Labs(odnośnik otworzy się w nowym oknie) umożliwiających wspólne projektowanie, wdrażanie i ocenę strategii komunikacyjnych dotyczących badań metodą obywatelską, które są ukierunkowane na jasno określonych interesariuszy. Utworzono pięć laboratoriów pilotażowych, które przez trzy lata działały za pośrednictwem społeczności praktyków zajmujących się nauką obywatelską, w tym członków 39 projektów we Włoszech, Portugalii i Hiszpanii. Projekt NEWSERA pozwolił na przeprowadzenie trwających ponad 240 godzin sesji mentoringu, a także 90 różnych działań, w tym warsztatów i szkoleń(odnośnik otworzy się w nowym oknie), w których uczestniczyło ponad 140 interesariuszy. Program służący nawiązywaniu kontaktów między zespołami projektów a dziennikarzami doprowadził do publikacji kilku artykułów na łamach prasy międzynarodowej(odnośnik otworzy się w nowym oknie) (strona w języku portugalskim), „ wykazując możliwość wykorzystania danych generowanych przez obywateli w celu tworzenia społecznie istotnych historii wartych opublikowania, w których kluczem jest opowiadanie przez obraz”, dodaje Arias. Ponadto w ramach projektu NEWSERA wydano przewodnik po komunikacji naukowej(odnośnik otworzy się w nowym oknie), adresowany do osób dopiero rozpoczynających pracę w tym obszarze, jak również serię dokumentów orientacyjnych(odnośnik otworzy się w nowym oknie), w których przedstawiono najlepsze praktyki w zakresie komunikacji naukowej.
Laboratoria obsługujące pięciokrotną helisę
Laboratoria NEWSERA zostały opracowane w celu zaspokojenia potrzeb grupy interesariuszy określanej mianem „pięciokrotnej helisy”, którą tworzą obywatele, naukowcy, przemysł i MŚP, sektor publiczny i decydenci oraz dziennikarze. Każde laboratorium pomogło zidentyfikować bariery ograniczające skuteczność nauki obywatelskiej, zapewniając forum do badania, współtworzenia i testowania rozwiązań oraz dzielenia się wynikami. Wśród osób zaangażowanych znalazło się 39 członków projektów, naukowcy pracujący w instytucjach akademickich, specjaliści ds. komunikacji naukowej i dziennikarstwa oraz członkowie zespołu projektu NEWSERA. Przykładem może być laboratorium „Obywatele i ogół społeczeństwa”, które pokazało, że chociaż obywatele mogą odgrywać wiele ról w nauce obywatelskiej, działając na przykład jako źródła dostarczające danych, twórcy projektów często mają trudności z rekrutacją osób spoza kręgów już zainteresowanych nauką lub konkretnymi kwestiami, co daje się szczególnie odczuć w przypadku grup, do których trudno dotrzeć. Jeśli chodzi o zaangażowanie sektora publicznego, Arias wspomina pracę w roli koordynatorki projektu D-NOSES, w ramach którego obywatele monitorowali zanieczyszczenie wonią: „Najpierw za pomocą aplikacji OdourCollect(odnośnik otworzy się w nowym oknie) stworzyliśmy mapę dotkniętych tym problemem społeczności, a następnie przeprowadziliśmy lokalne działania pilotażowe. Na dalszym etapie zaangażowanie decydentów politycznych doprowadziło do opracowania krajowych dokumentów orientacyjnych(odnośnik otworzy się w nowym oknie), a następnie przeglądu unijnych dyrektyw i publikacji zielonej księgi(odnośnik otworzy się w nowym oknie) przedstawionej w Parlamencie Europejskim”. W rezultacie dane obywateli zostały po raz pierwszy zatwierdzone jako standard techniczny przez https://www.en.une.org/ (UNE) - Hiszpańskie Stowarzyszenie Normalizacji i Certyfikacji. Co więcej, trzy laboratoria pilotażowe projektu NEWSERA, czyli GEOVACUI-2, RIUS i Mosquito Alert, zostały nagrodzone wyróżnieniami w konkursie „Nagroda Unii Europejskiej w dziedzinie nauki obywatelskiej”(odnośnik otworzy się w nowym oknie). „Każdemu, kto uruchamia nowy projekt nauki obywatelskiej, powiedziałabym, że nie jest to łatwe i że trzeba planować z wyprzedzeniem, zwłaszcza pod kątem wpływu na politykę. Mimo to udało nam się pokazać, że jest to możliwe”, podkreśla Arias.
Laboratoria bez granic
Laboratorium poświęcone dziennikarstwu opartemu na danych i dziennikarstwu naukowemu również oferowało możliwości innowacyjnej współpracy(odnośnik otworzy się w nowym oknie), prezentując dodatkowe zalety dziennikarstwa opartego na nauce obywatelskiej. Ponadto zespół współpracował z projektem ENJOI przy organizacji flagowej konferencji(odnośnik otworzy się w nowym oknie) DATA4CitSciNews. Obecnie zespół koordynujący prace w projekcie NEWSERA pełni rolę naukowego koordynatora projektu COALESCE(odnośnik otworzy się w nowym oknie), finansowanego w ramach programu „Horyzont Europa”, którego celem jest utworzenie Europejskiego Centrum Kompetencji w zakresie Komunikacji Naukowej.