Zestaw narzędzi zapewniających wysoką jakość komunikacji naukowej
Media cyfrowe umożliwiły wielokierunkowy przepływ informacji w komunikacji naukowej. Obywatele mają większy dostęp do nauki z coraz bardziej zróżnicowanych źródeł. Ta łączność może przyczynić się do usprawnienia komunikacji pomiędzy środowiskiem naukowym a społeczeństwem, jednak stwarza również zagrożenia dotyczące jakości udostępnianych informacji. W świetle tego w ramach finansowanego ze środków UE projektu QUEST(odnośnik otworzy się w nowym oknie) (QUality and Effectiveness in Science and Technology communication) zbadano jakość w całym ekosystemie komunikacji naukowej – od naukowców i interesariuszy zajmujących się działaniami w zakresie badań i innowacji, poprzez tradycyjne dziennikarstwo, media społecznościowe i muzea, aż po zaangażowanie decydentów i obywateli. Zespół projektu QUEST skupił się na trzech obszarach obejmujących zmianę klimatu, szczepionki i sztuczną inteligencję. Celem prac było zapewnienie obywatelom bardziej skutecznej i wiarygodnej komunikacji na tematy naukowe, które generalnie mają istotny wpływ na ich codzienne życie. „Oznacza to wsparcie naukowców w radzeniu sobie ze złożonym i niepewnym charakterem nauki w bezpośredniej komunikacji z ogółem społeczeństwa”, wyjaśnia Alessandra Fornetti(odnośnik otworzy się w nowym oknie), dyrektor wykonawcza programu TEN Program on Sustainability(odnośnik otworzy się w nowym oknie) na Weneckim Uniwersytecie Międzynarodowym (VIU) we Włoszech. „Oznacza to również wspieranie skutecznego zaangażowania obywateli w debatę naukową”, mówi.
Tworzenie społeczności QUEST
Partnerzy projektu QUEST rozpoczęli prace od badania źródeł wtórnych, wspierając się wywiadami. Następnie zespół przeprowadził serię warsztatów i grup dyskusyjnych z udziałem interesariuszy zajmujących się komunikacją naukową. Wśród nich znaleźli się zaproszeni specjaliści z instytucji naukowych, takich jak Europejska Organizacja Badań Jądrowych (CERN)(odnośnik otworzy się w nowym oknie), oraz pracownicy mediów z BBC i stowarzyszeń dziennikarzy naukowych. Prace te zaowocowały serią raportów na temat teorii i praktyki komunikacji naukowej w Europie. W ramach projektu opracowano również program nauczania w zakresie dziennikarstwa naukowego oraz zalecenia dotyczące polityki w zakresie jakości dziennikarstwa naukowego. Te ustalenia, wraz z wynikami ze wspólnych działań projektowych, zostały wykorzystane w serii współtworzonych zestawów narzędzi(odnośnik otworzy się w nowym oknie), aby pomóc naukowcom, dziennikarzom, muzealnikom i osobom odpowiedzialnym za obsługę mediów społecznościowych lepiej prowadzić komunikację naukową.
Współtworzenie zestawów narzędzi do komunikacji naukowej
Zestawy narzędzi oparto na 12 wskaźnikach jakości(odnośnik otworzy się w nowym oknie) dotyczących dziennikarstwa naukowego, w tym wartościach opartych na wiarygodności, prezentacji i stylu oraz związku ze społeczeństwem. Zapewniają one kluczowe wskaźniki efektywności do pomiaru i oceny jakości komunikacji naukowej, których dotąd brakowało. Jednym ze szczególnie popularnych zestawów narzędzi będących owocem wspólnej pracy była lista kontrolna dla naukowców(odnośnik otworzy się w nowym oknie), zawierająca lekcje pomagające im w tworzeniu i dopracowaniu ich komunikatów oraz skutecznym przekazaniu ich opinii publicznej. Wśród innych znalazł się podręcznik pisania prac naukowych(odnośnik otworzy się w nowym oknie) dla kuratorów muzealnych, lista kontrolna dla specjalistów ds. komunikacji naukowej(odnośnik otworzy się w nowym oknie) poruszających się w świecie mediów społecznościowych oraz wyjaśnienia i sugestie(odnośnik otworzy się w nowym oknie) obejmujące koncepcje naukowe i statystyczne dla dziennikarzy. „Poprzez swoje wyniki(odnośnik otworzy się w nowym oknie) i publikacje(odnośnik otworzy się w nowym oknie) projekt QUEST znacząco przyczynił się do pobudzenia akademickiej, interdyscyplinarnej debaty na temat obecnej postaci komunikacji naukowej w Europie”, mówi Fornetti.
Dzielenie się najlepszymi praktykami na całym świecie
Zespół projektu QUEST stworzył również podcast, w którym omawia swoje odkrycia. W jego sześciu odcinkach poruszono różne zagadnienia naukowe. „Każdy z nas, jako obywatel, ma okazję posłuchać, jak badacze nauki i specjaliści ds. komunikacji naukowej – w większości kobiety – mierzą się z aktualnymi wyzwaniami nauki i samej komunikacji naukowej”, zauważa Fornetti. Stworzyli oni sieć internetową, aby podzielić się swoimi odkryciami, w tym stronę internetową projektu, na której umieszczono materiały, biuletyny QUEST z ponad 400 subskrybentami i stronę w mediach społecznościowych z ponad 2 300 obserwatorami. „Jesteśmy dumni z zainteresowania, jakim wciąż cieszy się projekt, a zwłaszcza zestawy narzędzi, ze strony instytucji, interesariuszy i krajów, które nie były częścią projektu”, dodaje Fornetti. „Obejmują one także kraje spoza Europy, zwłaszcza z Afryki”. Wyniki projektu QUEST będą częścią nowego Europejskiego Centrum Kompetencji ds. Komunikacji Naukowej(odnośnik otworzy się w nowym oknie), stanowiąc część nowego projektu COALESCE finansowanego ze środków UE.
Słowa kluczowe
QUEST, komunikacja naukowa, zestawy narzędzi, badania naukowe, zmiana klimatu, sztuczna inteligencja, szczepionki, jakość