Ochrona zabytkowych obiektów dla przyszłych pokoleń
Muzea na całym świecie prezentują ogrom różnorodnych obiektów dziedzictwa kulturowego, które pozwalają nam lepiej zrozumieć minione cywilizacje i ewolucję kultury. Jeśli chodzi o ich ochronę, istniejące strategie konserwacji zapobiegawczej stosowane w muzeach, galeriach i instytucjach kultury opierają się na wytycznych środowiskowych ustalonych około 50 lat temu przez konserwatorów i kuratorów. W ich opracowaniu nie brała udziału żadna organizacja zawodowa, nie zastosowano też standardu normatywnego opartego na zrozumieniu właściwości materiału i zjawiska degradacji. „Te wytyczne mogą być stosowane – lub nie – w zależności od możliwości ekonomicznych i kadrowych każdej instytucji kultury”, zauważa koordynator projektu CollectionCare, Angel Perles. Postępy dotyczące zrozumienia cech i zachowania materiałów kulturowych w ostatnich dziesięcioleciach doprowadziły do ponownego przeanalizowania tych wytycznych. „Obecnie modele degradacji są obiektywnym, wiarygodnym i poręcznym narzędziem pozwalającym przewidzieć, jak materiały będą się zachowywać w czasie w danym środowisku. Uwzględniają też potencjalne scenariusze ryzyka, których należy unikać”, opowiada Perles. W tym kontekście finansowany przez Unię Europejską projekt CollectionCare(odnośnik otworzy się w nowym oknie) miał na celu połączenie badań nad modelami degradacji z efektywnym monitorowaniem parametrów środowiskowych. Jego celem było przetworzenie tej dużej ilości zebranych danych w celu dostarczenia oszacowania zarówno ewolucji degradacji obiektu, jak również ostrzeżeń i zaleceń w celu zapewnienia bezpiecznego środowiska dla ich właściwej konserwacji w średnim i długim okresie. Podejście przyjęte w projekcie miało na celu uczynienie kontroli środowiskowej dostępną dla wszystkich rodzajów kolekcji, zwłaszcza małych i średnich. Jest to jeden z celów(odnośnik otworzy się w nowym oknie) Unii Europejskiej.
Monitorowanie warunków środowiskowych obiektów
Sercem projektu były trzy filary technologiczne: pierwszy to kompilacja i adaptacja modeli degradacji i standardów konserwatorskich dla różnych materiałów objętych projektem; drugi zaś to projekt taniego czujnika zdolnego do monitorowania dóbr kultury w złożonych przestrzeniach muzealnych. „Trzecim filarem było opracowanie opartej na chmurze platformy do przetwarzania modeli degradacji, norm konserwacji prewencyjnej i zebranych danych środowiskowych w celu dostarczenia wyników analizy pracownikom muzeów poprzez prosty interfejs internetowy, dzięki czemu dane z monitoringu środowiskowego i prognozy degradacji obiektów wielomateriałowych stały się dostępne dla zdecydowanej większości kolekcji”, wyjaśnia Perles. Prace w ramach trzech filarów zostały zintegrowane, zwalidowane i ocenione. „Działania demonstracyjne przeprowadzono w sześciu różnych muzeach partnerskich projektu, obejmujących różne rodzaje obiektów i kolekcji, a także różne typy budynków i pomieszczeń. Realizowane scenariusze to między innymi wystawa, przechowywanie i transport”, potwierdza Perles. Z tych podstaw narodził się system CollectionCare(odnośnik otworzy się w nowym oknie). Doświadczenie to było niezwykle satysfakcjonujące dla osób i podmiotów, które wzięły w nim udział. „System pozwolił im na ciągłe monitorowanie różnych parametrów środowiskowych w różnych przestrzeniach – nawet tych trudno dostępnych – oraz na dostarczanie w czasie rzeczywistym danych, alarmów, prognoz degradacji i zaleceń dotyczących konserwacji zapobiegawczej za pośrednictwem przyjaznej dla użytkownika platformy”, podkreśla Perles.
Rozwój praktyk w zakresie konserwacji
Podejście projektu CollectionCare będzie miało znaczący wpływ na codzienne praktyki w zakresie konserwacji zapobiegawczej w muzeach i kolekcjach. Zrealizowane prace torują drogę do bardziej świadomych decyzji (oraz prognoz degradacji i ewentualnego unikania ryzyka) i sprawiają, że kolekcje są bardziej zrównoważone pod względem efektywności energetycznej i wpływu na klimat. Konserwacja prewencyjna jest wciąż wielką niewiadomą dla ogółu społeczeństwa, potrzebna więc jest zmiana nastawienia. „Celem projektu CollectionCare było przyczynienie się do tej zmiany poprzez uświadomienie społeczeństwu, w jaki sposób dobra kultury ulegają degradacji, jak ważna jest umiejętność przewidywania takich szkód i jak prewencyjne strategie ochrony mogą zminimalizować takie potencjalne zagrożenia, a nawet pozwolić ich uniknąć”, podsumowuje Perles.
Słowa kluczowe
CollectionCare, obiekty zabytkowe, system CollectionCare, konserwacja zapobiegawcza, muzea, komputerowy system wspomagania decyzji, warunki środowiskowe, artefakty
