Odkrycia w łacińskich tekstach ożywiają świat starożytnego Rzymu
Choć dzięki kolejnym odkryciom archeologicznym znajdujemy coraz więcej łacińskich tekstów zapisanych na papirusie w okresie od I wieku p.n.e. do VIII wieku n.e. często nie są one badane tak dokładnie, jak na to zasługują. W wyniku tego zaniedbania stanowią ogromne i w dużej mierze niewykorzystane źródło wiedzy, dzięki któremu możemy lepiej pojąć rozwój literatury, języka, historii i społeczeństwa starożytnego Rzymu. W szczególności łacińskie teksty na papirusach mogą dostarczyć nam wielu informacji na temat obiegu języka oraz literatury w czasach starożytnych, a także edukacji, gospodarki i społeczeństwa Rzymu.
Nowe podejście do tekstów łacińskich
W tym właśnie celu swoje prace rozpoczął zespół finansowanego ze środków Unii Europejskiej projektu PLATINUM, który otrzymał dofinansowanie ze strony Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych. Prace rozpoczęły się od opracowania wstępnego spisu istniejących łacińskich tekstów na papirusach w celu zebrania i uaktualnienia kolekcji. „Jedną z najważniejszych innowacji był wielodyscyplinarny sposób pracy nad tymi tekstami – zajęli się nimi jednocześnie latyniści, językoznawcy oraz historycy zajmujący się światem klasycznym”, wyjaśnia koordynatorka projektu PLATINUM Maria Chiara Scappaticcio z Uniwersytetu w Neapolu. Rezultaty tych prac zostały zebrane w celu wydania sześciotomowego zbioru „Corpus of Latin Texts on Papyrus” (Korpus tekstów łacińskich na papirusach), które zostaną wkrótce wydane nakładem wydawnictwa Cambridge University Press. „To właśnie ten zbiór stanowi główny rezultat naszego projektu”, dodaje Scappaticcio. „Opracowanie to gromadzi wszystkie interesujące teksty i stanowi zarówno źródło, jak i narzędzie odniesienia dla uczonych. Jego znaczenie staje się oczywiste, gdy porówna się stan wiedzy na temat łacińskich papirusów przed realizacją projektu PLATINUM do stanu obecnego”.
Przełomowe odkrycia językowe
W trakcie realizacji projektu badaczom udało się dokonać kilku ciekawych odkryć. Jednym z nich jest odkrycie „Historii rzymskiej” autorstwa Seneki Starszego. „Nikt z nas nie wyobrażał sobie w najśmielszych snach, że tak ważne dzieło zostanie odnalezione w jednym ze zwęglonych papirusów z Herkulanum”, twierdzi Scappaticcio. „Dzięki projektowi PLATINUM udało się napisać nowy rozdział w literaturze łacińskiej”. Ponadto w wyniku prac realizowanych w ramach projektu wiele nieznanych wcześniej tekstów trafiło do obiegu akademickiego. Zespół przyczynił się do nawiązania nowych partnerstw i zapoczątkowania wymian między instytucjami akademickimi i kulturalnymi. „W czasie prac odkryliśmy także jedyny znany papirus łacińsko-arabski”, dodaje Scappaticcio. „W tym tekście słowa w języku arabskim zostały poddane transliteracji przy użyciu alfabetu łacińskiego. Ten wyjątkowy tekst stanowi dowód na interakcje pomiędzy językiem i kulturą łacińską a językiem i kulturą arabską we wczesnym średniowieczu w basenie Morza Śródziemnego”.
Odkrycia interakcji kultur
Projekt PLATINUM pomógł rzucić nowe światło na rozprzestrzenianie się łaciny, zwłaszcza w prowincjach Cesarstwa Rzymskiego w okresie schyłkowego antyku. Dokładne analizy książek, narzędzi i materiałów, które pozostawały w obiegu w tym okresie pozwoliły na ustalenie, w jaki sposób nauczano łaciny jako języka obcego. „Obecnie wiemy, że literatura łacińska pozostawała w obiegu we Wschodnim Cesarstwie Rzymskim. Mamy także świadomość, w jaki sposób mogła ona kształtować wiedzę”, zauważa Scappaticcio. „Jednym z głównych powodów nauki łaciny była na przykład konieczność zapoznania się z prawem rzymskim”. Scappaticcio uważa, że z wyników przeprowadzonych badań skorzystają nie tylko historycy starożytności i filolodzy klasyczni, literaci i językoznawcy, ale także historycy kultury. „Nasze prace utorowały drogę do lepszego zrozumienia ówczesnych interakcji kulturowych”, mówi. „Prace zrealizowane w ramach projektu PLATINUM dotyczą między innymi rzymskiego orientalizmu jako aspektu wielokulturowości w starożytności i późnym antyku”.
Słowa kluczowe
PLATINUM, łacina, rzymski, starożytność, językowy, archeologiczny, kulturowy, język
