Ocena gospodarki Eurazji w epoce brązu
Epoka brązu – okres historyczny, który trwał od około 3000 roku p.n.e. do 1000 roku p.n.e. – jest często uważana za czas narodzin handlu. Wielu ekspertów uważa, że to właśnie w tym okresie cywilizacje zamieszkujące przede wszystkim tereny Eurazji zaczęły prowadzić ze sobą intensywną wymianę handlową. „Stwierdzenie «uważa» jest w tym kontekście zdecydowanie uprawnione ze względu na zaskakujący fakt, że dotychczas nikt nie zbadał dogłębnie najważniejszych dowodów potwierdzających istnienie relacji handlowych, czyli wag i odważników”, wyjaśnia Lorenz Rahmstorf, badacz z Uniwersytetu w Getyndze. Dzięki wsparciu finansowanego ze środków Unii Europejskiej projektu WEIGHTANDVALUE Rahmstorf zbadał pojawienie się użycia wag i odważników, a także gospodarcze i społeczne transformacje zapoczątkowane przez pojawienie się tej innowacji w epoce brązu w zachodniej Eurazji. „Wraz z zespołem chcieliśmy ustalić, w jakim stopniu gospodarka epoki brązu w Europie oraz Azji Zachodniej i Południowej opierała się na precyzyjnych ocenach wartości materialnej, w jakim stopniu była związana z wagą i do jakiego stopnia takie koncepcje docierały do społeczeństw epoki brązu w całym regionie”, dodaje Rahmstorf.
Identyfikacja i uzyskanie dostępu do artefaktów
Zanim naukowcy byli w stanie zbadać wpływ wag i odważników, najpierw musieli dokonać ich identyfikacji. „Wagi, odważniki i obiekty o ustalonej wadze w dużej mierze nie istnieją w zapisie archeologicznym”, wyjaśnia badacz. Według Rahmstorfa taki stan rzeczy jest wynikiem oddziaływania wielu czynników. „Wagi wykonane z materiałów organicznych nie są często w stanie przetrwać w glebie, z kolei odważniki często nie są rozpoznawane przez archeologów, którzy bardzo rzadko ważą metalowe przedmioty, które zostały celowo wyprodukowane z użyciem dokładnie odmierzonej ilości materiału lub podzielone w celu dostosowania ich wagi”. Innym wyzwaniem, przed którym stanął zespół wspieranego przez przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych projektu było uzyskanie dostępu do niezbędnych obiektów. Kilka spośród najważniejszych muzeów, w tym niektóre jednostki działające w Indiach, początkowo niechętnie zezwalały badaczom na badanie ich kolekcji z epoki brązu, choć w końcu zaoferowały daleko idącą pomoc.
Identyfikowanie i badanie wag oraz obiektów o ustalonej wadze
Dzięki dostępowi do stosownych obiektów, Rahmstorf i jego zespół musieli następnie opracować innowacyjne metody statystyczne pozwalające na uzyskanie stosownych informacji. „Dzięki opracowaniu i zastosowaniu ścisłych metod archeologicznych i statystycznych byliśmy w stanie lepiej zidentyfikować przedmioty, które w rzeczywistości były wagami lub obiektami o ustalonej wadze”, twierdzi badacz. Co więcej, zespół przeprowadził innowacyjne doświadczenia praktyczne, by zweryfikować możliwości, trwałość i precyzję wag, a także odchylenia wynikające z produkcji odważników. W sumie naukowcy zbadali blisko 3 100 odważników i 500 obiektów o ustalonej wadze znalezionych w 14 różnych krajach.
Przełomowe ustalenia
Dzięki dostępowi do odpowiednich obiektów, opracowaniu metod statystycznych i przeprowadzeniu doświadczeń, Rahmstorf wraz z zespołem ostatecznie udowodnili stosowanie metalowych walut w Europie i Azji Zachodniej, a także istnienie ogólnoeuropejskiego systemu wag pozwalającego na ich obliczanie. „Dzięki naszym pracom udało się udowodnić, że technologia ważenia była szeroko rozpowszechniona w całej Eurazji w epoce brązu”, podsumowuje Rahmstorf. „Ponadto wykazaliśmy, że kupcy używali tej technologii do ważenia różnych metalowych walut, które dominowały w handlu w tym okresie, przy czym społeczeństwa europejskie preferowały brąz, a zachodnioazjatyckie – srebro”. Te przełomowe odkrycia zostały już opublikowane w 35 pracach i trzech książkach, a kolejne publikacje są w przygotowaniu. Rahmstorf zajmuje się również badaniu nowych obszarów, które zostały odkryte w trakcie realizacji projektu, w tym na przykład bezpośredniego związku między używaniem odważników, obiektów z brązu lub srebra o ustalonej wadze, a powszechnymi odkryciami skupisk tych metali w formie rozdrobnionych skrawków.
Słowa kluczowe
WEIGHTANDVALUE, epoka brązu, gospodarka, technologia ważenia, handel, wagi, obiekty, zapis archeologiczny, archeolodzy, metody statystyczne, waluty metalowe
