Platforma szczepionkowa hamuje wzrost przypadków krztuśca
Krztusiec może prowadzić do rozwoju poważnej choroby u osób w każdym wieku, ale jest szczególnie niebezpieczny dla niemowląt. „Przed wprowadzeniem szczepionek na krztuśca w latach 40. i 50. XX wieku był on główną przyczyną śmierci niemowląt”, mówi Dimitri Diavatopoulos z Ośrodka Medycznego Uniwersytetu im. Radbouda w Królestwie Niderlandów, koordynator projektu PERISCOPE. „Pierwszy rodzaj szczepionek, zwany szczepionkami pełnokomórkowymi, znacząco ograniczył śmiertelność wśród noworodków”. Jednak obawy związane z skutkami ubocznymi w niektórych krajach doprowadziły do niskiego poziomu wyszczepienia i w konsekwencji wybuchu epidemii krztuśca. Opracowano wtedy nowe szczepionki, zwane bezkomórkowymi szczepionkami na krztuśca, które miały mniej skutków ubocznych. Dziś na świecie stosowane są obie te szczepionki. Wygląda jednak na to, że odporność na krztusiec maleje, ponieważ liczba jego przypadków rośnie. „Żadna ze szczepionek nie jest w stanie całkowicie wyeliminować krztuśca”, wyjaśnia Diavatopoulos. „Zwiększone występowanie krztuśca stanowi zagrożenie w szczególności dla noworodków i starszych dorosłych z grupy ryzyka. Powinniśmy zapewnić ludziom skuteczniejszą ochronę”.
Poszukiwanie potencjalnych biomarkerów
Znalezienie rozwiązania tego problemu było głównym celem UE i finansowanego przez przemysł projektu PERISCOPE. Naukowcy chcieli opracować nowe modele i badania do prognozowania i oceny skuteczności szczepionki oraz lepiej zrozumieć odpowiedź odpornościową na szczepionkę przeciwko krztuścowi i zakażenie nim. Aby tego dokonać, zespół stworzył modele kontrolowanego zakażenia u ludzi, które pozwoliły na lepsze poznanie odporności na zakażenie. „To naprawdę cenne źródło wiedzy, ponieważ pozwoliło nam na zbadanie potencjalnych biomarkerów ochrony bezpośrednio u ludzi”, zauważa Diavatopoulos. Podczas tych badań z udziałem ludzi przeprowadzono ocenę potencjalnych biomarkerów odporności na zakażenie, co dało naukowcom wgląd w podstawowe mechanizmy ochrony. Następnie przeprowadzono badania kliniczne dwóch istniejących szczepionek wśród różnych grup wiekowych w Afryce i Europie. W efekcie opracowano nowe przeciwciała funkcjonalne i badania komórkowe. „Skupiliśmy się szczególnie na lepszej ochronie noworodków”, dodaje Diavatopoulos. „Chcieliśmy ocenić wpływ szczepienia podczas ciąży i wynikającą z niego odpowiedź odpornościową u niemowląt”. W ciągu następnych kilku lat pojawi się więcej informacji na temat szczepienia kobiet w ciąży. Diavatopoulos uważa, że ma to kluczowe znaczenie, ponieważ może poprawić ochronę niemowląt, które są szczególnie narażone na zakażenie krztuścem.
Skuteczna platforma szczepionkowa
Zespół projektu opracował skuteczną platformę szczepionkową. „Dzięki temu infrastruktura kliniczna pozwala teraz na prowadzenie badań nad szczepionkami w różnych grupach wiekowych”, zauważa Diavatopoulos. „Mamy nowe badania immunologiczne umożliwiające pomiar biomarkerów odporności i posiadamy narzędzia do analizy tych kompleksowych danych”. Naukowcy mają nadzieję, że przyspieszy to rejestrację szczepionek następnej generacji.
Wsparcie dla placówek służby zdrowia
Zdaniem Diavatopoulosa o sukcesie projektu zdecydowała przede wszystkim bliska współpraca między środowiskiem naukowym i przemysłowym. „Mogliśmy podejść do tego problemu pod różnym kątem”, wyjaśnia. „W projekt zaangażowani byli partnerzy kliniczni, mikrobiolodzy, immunolodzy oraz specjaliści odpowiedzialni za prowadzenie badań klinicznych i analizę danych. Wszyscy wnieśli jakiś wkład”. Wyniki projektu PERISCOPE zostały udostępnione wszystkim naukowcom. „Instytuty zdrowia publicznego mogą na przykład wykorzystać badania immunologiczne opracowane w ramach projektu PERISCOPE do określania, które osoby są zagrożone, kiedy podać dodatkową dawkę szczepionki itd.”, mówi Diavatopoulos.
Słowa kluczowe
PERISCOPE, krztusiec, odpornościowy, szczepienie, szczepionka, biomarkery, zdrowie
