Wiedza kryminalistyczna – zrozumieć konflikt i przemoc
Sądy nieustannie powołują biegłych kryminalistyków(odnośnik otworzy się w nowym oknie), którzy wydają swoje eksperckie opinie w wielu sprawach. Ich wiedza na temat życia, śmierci, ciał i dowodów wpływa na rozumienie konfliktu i przemocy przez ogół społeczeństwa. Dotychczas jednak nikt nie poświęcał szczegółowej uwagi zagadnieniu zakresu tego wpływu. Zwrócili na to uwagę badacze finansowanego ze środków Unii Europejskiej projektu Shaping the conflict, który został zrealizowany dzięki wsparciu działania „Maria Skłodowska-Curie”(odnośnik otworzy się w nowym oknie). „Naszym głównym celem było zwrócenie uwagi na rolę, jaką biegli kryminalistycy odgrywają dzięki przekazywanym przez nich informacjom i dowodom, które wpływają na doświadczenia przemocy i konfliktów zbrojnych ogółu społeczeństwa oraz bezpośrednich ofiar”, wyjaśnia María Fernanda Olarte-Sierra, koordynatorka projektu. W ramach prac badacze opierali się na studium przypadku kolumbijskiej wojny domowej oraz działań, które nastąpiły po jej oficjalnym zakończeniu, kiedy dwie grupy techników kryminalistyki (biegłych sądowych i ekspertów humanitarnych) podjęły próbę naświetlenia zagadnień związanych z jej przebiegiem.
Współkształtowanie relacji konfliktów i przemocy
Badania w ramach projektu Shaping the conflict pomogły wykazać, że technicy kryminalistyki zajmujący się zagadnieniem sprawiedliwości w okresie przejściowym(odnośnik otworzy się w nowym oknie) odgrywają kluczową rolę w procesie budowania pokoju i zadośćuczynienia ofiarom przemocy. Jak wyjaśnia Olarte–Sierra, technicy ci „nie są wyłącznie świadkami lub drugorzędnymi uczestnikami tego procesu”. W ramach projektu badacze odkryli także, że choć śmierć i umieranie w sytuacjach związanych z przemocą mogą wydawać się codziennością dla techników kryminalistyki, prace w okresie przejściowym w wielu przypadkach różnią się znacząco od pracy, jaką poszczególni specjaliści wykonują w normalnych warunkach. „Praca w nowym kontekście wymaga od nich dostosowania metod pracy oraz stworzenia nowych sposobów opracowywania informacji i wiedzy, zarządzania ich obiegiem oraz rozpowszechniania”, podkreśla Olarte-Sierra. Konieczność dostosowania praktyki kryminalistycznej w kontekstach sprawiedliwości w okresie przejściowym oraz budowania pokoju wskazuje na przymus stosowania różnych metodologii w zależności od określonych kontekstów, w których mogą być wykorzystywane. „Dzieje się tak, ponieważ uzyskane przez kryminalistyków informacje oraz opracowane dowody niosą za sobą różne skutki dla ludzi i społeczeństw, których dotyczą. Każdy kontekst charakteryzuje się innymi potrzebami, dlatego należy założyć, że kryminalistycy dostosują sposoby swojej pracy w zależności od kontekstu, w którym będą działać”, dodaje Olarte-Sierra. Z tego powodu praktyka kryminalistyczna i praca techników kryminalistycznych nie mieści się w granicach ustalonych protokołów i metod naukowych, w związku z czym wymaga elastyczności. „Ustaliliśmy także, że biorąc pod uwagę znaczenie kryminalistyki w Ameryce Łacińskiej, technicy odegrali kluczową rolę w procesie realizacji postanowień porozumienia pokojowego w Kolumbii(odnośnik otworzy się w nowym oknie) zawartego z Rewolucyjnymi Siłami Zbrojnymi Kolumbii – Armią Ludową (FARC-EP) w najpełniejszym zakresie w związku z identyfikacją ofiar i procesem zadośćuczynienia”, zauważa Olarte-Sierra.
Lepsze zrozumienie pracy kryminalistyków
Prace w ramach projektu Shaping the conflict pozwoliły na lepsze zrozumienie zadań wykonywanych przez kryminalistyków oraz kluczowej roli w procesach wymierzania sprawiedliwości w okresie przejściowym oraz zadośćuczynienia ofiarom w kontekstach wojny. „Ustaliliśmy także, że kryminalistycy muszą nauczyć się poruszać w kontekście, w którym działają, co oznacza, że muszą rozumieć społeczne i polityczne konsekwencje dowodów oraz informacji, które opracowują, a także swój wpływ na wymiar sprawiedliwości oraz wysiłki na rzecz budowania pokoju i pojednania”, podkreśla Olarte-Sierra. Prace w ramach projektu przyczyniły się także do wypracowania nowego sposobu myślenia na temat relacji pomiędzy ekspertami kryminalistycznymi a ofiarami w kontekstach przemocy lub sprawiedliwości w okresach przejściowych – dzięki nim technicy kryminalistyczni jawią się jako osoby zaangażowane, emocjonalne oraz kierujące się poczuciem celu. „Taki sposób postrzegania i rozumienia kryminalistyki stanowi zdecydowanie nowatorskie podejście, które umożliwia spojrzenie z nowej perspektywy na kwestię zadośćuczynienia ofiarom, uwzględniające rolę ekspertów jako kluczowych podmiotów w scenariuszach społecznych, humanitarnych, pokojowych, sądowych i politycznych”, podsumowuje Olarte-Sierra.
Słowa kluczowe
Shaping the conflict, eksperci ds. kryminalistyki, sprawiedliwość okresu przejściowego, identyfikacja ofiar i zadośćuczynienie, konflikt i przemoc, kryminalistyka, porozumienie pokojowe w Kolumbii
