Odkrywanie społecznych elementów pustyń
Pustynie mogą wywoływać obrazy opustoszałych, pozbawionych życia miejsc, w których człowiek spędza niewiele czasu. Ale jest wręcz przeciwnie: na przestrzeni dziejów pustynie służyły jako ważne zasoby i przestrzenie społeczne powiązanych ze sobą społeczeństw. Na przykład, Pustynia Arabska w Egipcie była uważana za pustą przestrzeń, z wyjątkiem sytuacji, gdy ludność Doliny Nilu udawała się tam, aby wykorzystać jej zasoby lub uzyskać dostęp do Morza Czerwonego. Jednak prawie nigdy nie była pusta, mówi Bérangère Redon(odnośnik otworzy się w nowym oknie), specjalistka w dziedzinie archeologii i historii Egiptu ptolemejskiego we Francuskim Narodowym Centrum Badań Naukowych (CNRS)(odnośnik otworzy się w nowym oknie) i koordynatorka projektu Desert Networks(odnośnik otworzy się w nowym oknie). „Ludy nomadyczne wywodzące się z różnych środowisk mieszkały tam lub przekraczały ją od niepamiętnych czasów”, mówi badaczka. „Niestety ich sposób życia i bardzo ograniczona kultura materialna utrudniają lepsze zrozumienie tych zachowań. Ludność ta nie tworzyła tekstów, w przeciwieństwie do ludności z doliny Nilu”.
Odkrywanie tajemnic pustyń
Dzięki projektowi Desert Networks, finansowanemu przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych(odnośnik otworzy się w nowym oknie), znaczenie tego pustynnego regionu jako ogniwa łączącego różne społeczności stało się jasne. Nomadzi, Egipcjanie, Grecy i mieszkańcy Imperium Rzymskiego odcisnęli tam swoje piętno, dlatego celem projektu było napisanie nowej historii Pustyni Arabskiej, od czasów faraonów do Rzymian, ze szczególnym uwzględnieniem sieci powiązań. „Udało się nam zrozumieć licznych i zróżnicowanych mieszkańców pustyni i ich relacje ze sobą w sposób bardziej szczegółowy poprzez ich rolę w sieciach cyrkulacji”, wyjaśnia Redon. „Mamy dowody, że nomadzi służyli jako przewodnicy w wyprawach w okresie hellenistycznym, w III wieku p.n.e. a także hodowali i dostarczali wielbłądy dla tych samych wypraw”.
Zanurzyć się w pustyni
Zespół Desert Networks spędził pierwsze dwa lata projektu na zbieraniu danych i tworzeniu szeregu narzędzi, w tym wspólnej bazy danych z systemem informacji geograficznej(odnośnik otworzy się w nowym oknie), obecnie dostępnej online(odnośnik otworzy się w nowym oknie). Zawierała ona wszystkie dostępne dane na temat ponad 280 znanych stanowisk archeologicznych, w tym historiografię, lokalizację, pozostałości, artefakty i ekofakty tam znalezione. Zbiór obejmował również dobrze zachowane teksty. Przez ostatnie trzy lata zespół przetwarzał dane i zrekonstruował fizyczne sieci pustyni, używając modelu numerycznego do odtworzenia tras wędrówek wielbłądów. Skupiając się na dystrybucji pewnych artefaktów, takich jak amfory, badacze mogli odtworzyć sieci gospodarcze, ujawniając nie tylko sieci lokalne, ale także to, jak łączyły się one z innymi regionami świata, takimi jak Indie czy basen Morza Śródziemnego. Dodatkowo przeanalizowali sieci społeczne ludów, które w tym okresie pokonywały pustynię.
Ukryte bogate zasoby wody
Jednym z głównych odkryć było nie tylko to, że pustynia nie była całkowicie pozbawiona życia, jak często sądzono, ale również to, że ludzie znaleźli wiele źródeł wody, co zapewniało przetrwanie, również dzięki empirycznej wiedzy zdobytej przez długie doświadczenie życia na pustyni. „Kwestia wody jest kluczowa, a nasza praca pokazała, że dla tych, którzy wiedzą, jak szukać, zasoby wody na Pustyni Arabskiej są w rzeczywistości bardzo bogate”, dodaje Redon. „Tu znów ważny jest czynnik nomadyczny, ponieważ nomadzi znali lokalizację źródeł wodny i byli w stanie pomóc członkom wypraw w ich odnalezieniu”. Zespół udowodnił również, że górnicy lub żołnierze rozmieszczeni w małych fortach wzdłuż pustynnych dróg rozwinęli wydajne pustynne rolnictwo i uprawiali warzywa, a może nawet hodowali ryby, budując zbiorniki wodne. „Znaleźliśmy nawet łaźnie na pustyni, dowód na to, że zasoby wody były obfite i że nie zaniedbywano higieny!”, przekonuje badaczka.
