Empatyczne podejście do radykalizacji młodzieży w Europie
Ostatnie dziesięciolecia pokazują, że znaleźliśmy się w historycznym punkcie zwrotnym, w którym coraz częściej jesteśmy świadkami eskalacji napięć na tle etnokulturowym i religijnym. Dodatkowym tłem dla tych zjawisk obserwowanych obecnie w Unii Europejskiej są dwa poważne kryzysy: globalny kryzys finansowy oraz kryzys uchodźczy. Problemem tym zajął się zespół finansowanego przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych projektu ISLAM-OPHOB-ISM, który postanowił zastosować jedną wspólną perspektywę do analizy czynników i procesów stojących za radykalizacją dwóch różnych grup młodzieży europejskiej: rodzimej młodzieży, która wspiera ruchy określane jako skrajnie prawicowe, oraz osób młodych wywodzących się z rodzin imigranckich, które identyfikują się jako muzułmanie. W ramach dwóch cykli wywiadów zaplanowanych na lata 2020 i 2021 zespół badawczy przeprowadził 307 rozmów z mieszkańcami czterech krajów europejskich: Belgii, Niemiec, Francji oraz Niderlandów. Rozmówcy będący rdzennymi mieszkańcami danego obszaru wywodzili się ze średnich lub dużych miast, oddalonych od stolicy danego kraju, tj. z Aalst, Drezna, Gandawy, Lyonu i Rotterdamu, z kolei rozmówcy określający się jako muzułmanie pochodzili z miast stołecznych, tj. z Amsterdamu, Berlina, Brukseli i Paryża. „Punktem wyjścia do działań podjętych w projekcie była problematyka związana z obecną w polityce neoliberalnej tendencją do kryminalizacji i patologizacji zjawiska radykalizacji poprzez zawężenie tego pojęcia do ekstremizmu i terroryzmu”, wyjaśnia Ayhan Kaya, główny badacz w projekcie. „Jednak takiemu pojmowaniu tego problemu przeczy fakt, że wielu młodych ludzi jest podatnych na bezprzemocową radykalizację wynikającą z głębszego dążenia do świadomości refleksyjnej”, przekonuje Metin Koca, pracownik naukowy ze stopniem doktora.
Zrozumienie radykalizmu reakcyjnego
Zgodnie z ustaleniami projektu ISLAM-OPHOB-ISM osoby, które czują się zaniedbane, wykluczone, zmarginalizowane, wyobcowane i zapomniane, prawdopodobnie przejawiają reakcyjną formę radykalizmu, która jest często wykorzystywana przez antysystemowe formacje polityczne i społeczne, takie jak populistyczne partie i ruchy prawicowe. Jednym z najbardziej zaskakujących wyników wydaje się być fakt, że natężenie dyskursu islamofobicznego było znacznie mniejsze, niż oczekiwali badacze. Rodzima młodzież skupiała się głównie na społeczno-gospodarczej, politycznej, przestrzennej i nostalgicznej deprywacji, której doświadcza w codziennym życiu. „Najskuteczniejszą strategią na rzecz deradykalizacji byłoby stworzenie programów, które łagodziłyby gniew i niepokój wywołany przez czynniki marginalizujące, takie jak bezrobocie czy dyskryminacja”, sugeruje Ayşe Benevento, badaczka ze stopniem doktora. Innym niezwykłym rezultatem było uświadomienie sobie, jak bardzo ważna dla wszystkich rozmówców była dyskusja na temat ich codziennego życia i możliwość podzielenia się z badaczami trudnymi doświadczeniami. Te trudności wiążą się najczęściej z różnymi formami dyskryminacji intersekcjonalnej, stygmatyzacją, szufladkowaniem, wykluczeniem i poniżeniem. Obie grupy młodzieży doceniły możliwość podzielenia się odczuciami i spostrzeżeniami dotyczącymi dyskryminacji. To skłoniło badaczy do zainicjowania akcji „aktywnego słuchania” poprzez wygenerowanie hashtagu #LendThemYourEars, za pomocą którego młodzież mogła udostępniać swoje wypowiedzi opinii publicznej, korzystając z konta projektu na Twitterze.
Opracowanie wyników badań wsparciem skutecznego procesu deradykalizacji
Na podstawie bogatego zbioru publikacji, który powstał w ramach projektu, zespół przygotuje zalecenia dotyczące polityki adresowane do podmiotów działających w Europie na poziomie lokalnym, krajowym i ponadnarodowym. Jak ustalił zespół projektu, jedną z najważniejszych przyczyn radykalizacji wśród młodzieży jest fakt, że wiele podmiotów państwowych przestało inwestować w tworzenie domów kultury, ośrodków dla młodzieży i lokalnych świetlic. Potrzebne są zatem programy angażujące młodych ludzi w zajęcia z zakresu kultury popularnej, sztuki, muzyki, tańca, performatywności i sportu, które umożliwiają spotkania i wspierają wzajemną komunikację. Miejsca te mogłyby służyć młodym ludziom jako przestrzeń do wyrażania swoich uczuć związanych z wyobcowaniem i strukturalnym „outsideryzmem” – nie poprzez przemoc ontologiczną, ale poprzez formy estetyczne, takie jak muzyka, taniec, graffiti, malarstwo czy sport. W tym celu zespół projektu ISLAM-OPHOB-ISM zamierza zaangażować w te działania organizacje społeczeństwa obywatelskiego, uniwersytety, szkoły i gminy.
Słowa kluczowe
ISLAM-OPHOB-ISM, ekstremizm, dyskryminacja, radykalizacja młodzieży, skrajna prawica, deradykalizacja, młodzi muzułmanie, młodzież muzułmańska, europejska młodzież, islamofobia
