Czy ryby mogą się przeziębić?
Krótka odpowiedź na pytanie, czy ryby mogą się przeziębić, brzmi „nie” – ryby nie mają płuc ani dróg oddechowych, nie oddychają też przecież nosem. To dlatego nigdy nie zobaczysz zasmarkanej ryby z atakiem kaszlu. Oczywiście nie oznacza to, że ryby nie chorują. „Ryby – podobnie jak małże takie jak omułki i ostrygi oraz skorupiaki takie jak krewetki – zamieniają tlen w dwutlenek węgla za pomocą skrzeli”, wyjaśnia Nauwynck, który pracuje na belgijskim Uniwersytecie w Gandawie. Wirusy przenoszone drogą wodną przystosowały się do atakowania skrzeli w taki sam sposób, w jaki wirusy przenoszone drogą kropelkową przystosowywały się do atakowania płuc. „Skrzela są pokryte specjalnym śluzem, który pełni funkcję bariery ochronnej. Gdy produkcja tego śluzu zostanie wstrzymana, wirusy mogą zainfekować zwierzę. Takiej infekcji nie można jednak nazwać kaszlem czy katarem”. Co ciekawe, skorupiaki – w tym krewetki – mają dodatkową ochronę. Te stworzenia są niezwykle odporne na wirusy, co zawdzięczają po części swoim twardym pancerzom zwanym oskórkiem. „Zachowuje się on niemal jak plastik i tworzy niesamowicie skuteczną barierę”, podkreśla Nauwynck. „Zainfekowanie skorupiaka jest bardzo trudne, nawet przez skrzela, ponieważ też chroni je oskórek”.
Sekrety krewetek
Ale to nie znaczy, że krewetki są całkowicie odporne na choroby. W globalnej hodowli krewetek w systemie akwakultury co roku notuje się szacunkowo ok. 1 mld EUR strat spowodowanych chorobami, z czego za 60 % odpowiadają patogeny wirusowe. W ramach swojej pracy wirusologa weterynaryjnego Nauwynck spędził wiele lat na próbach ustalenia, jak dokładnie dochodzi do infekcji wśród krewetek. Jego zespołowi udało się odkryć nowy układ narządów nazwany „nefrokompleksem” (od angielskiego terminu „nephrocomplex”), który jest słabym punktem w systemie obrony zwierzęcia. „Nefrokompleks składa się z pęcherza i organu przypominającego nerkę, z workowatymi narządami, które zwierzę może wypełniać płynem”, wyjaśnia naukowiec. „Jest też zlokalizowany w głowie, co wydaje się kompletnie niewiarygodne. W okolicy otworu gębowego znajduje się kolejny otwór, przez który zwierzę może oddawać mocz”. Nauwynck stwierdził, że to przez ten otwór do organizmu krewetki mogą dostawać się wirusy, ponieważ jest to jedyne miejsce na jej ciele, które nie jest pokryte oskórkiem. Zatem dla skorupiaków takich jak krewetki to nie oddychanie, ale oddawanie moczu stwarza największe ryzyko złapania infekcji wirusowej. Nauwynck odkrył też, że nefrokompleks pomaga wyjaśnić, jak rosną krewetki. „Krewetka »żyje« w egzoszkielecie”, dodaje. „Musi więc zrzucić ten zewnętrzny pancerzyk, aby urosnąć. Ale jak to robi?”. Wypełniając workowate narządy nefrokompleksu, krewetka jest w stanie wydostać się z egzoszkieletu. Jako że nowo uformowany oskórek jest jeszcze miękki i gumowaty, krewetka może nadal wypełniać workowate narządy płynem i rosnąć. Jak wyjaśnia Nauwynck: „wirusolodzy mogą także rozwiązywać problemy niezwiązane z wirusami!”.
Ograniczanie chorób krewetek
Nauwynck kontynuuje badania nad chorobami krewetek, tym razem prowadzone w ramach projektu ShrimpLLH realizowanego dzięki wsparciu z działania „Maria Skłodowska-Curie”. Jego rezultaty mogą być niezwykle przydatne dla przemysłu rybackiego. „Hodowla krewetek jest bardzo popularna, a jej największym wyzwaniem są infekcje wirusowe”, zauważa badacz. „Teraz już wiemy, że oddawanie moczu to najważniejszy czynnik ryzyka, więc mamy szansę znaleźć rozwiązanie”. Jednym z nich może być wyhodowanie mniej agresywnych odmian, ponieważ krewetki oddają mocz cały czas, częściowo jako mechanizm obronny przed rywalami. Kaszlący współpasażer w autobusie już nie wydaje się być taki zły, prawda? Kliknij tutaj, aby dowiedzieć się więcej o badaniach Hansa Nauwyncka:https://cordis.europa.eu/article/id/443004-helping-shrimp-defend-themselves-against-disease/pl (Wspieranie krewetek w walce z chorobami).
Słowa kluczowe
ShrimpLLH, weterynaryjny, wirusolog, ryby, skorupiaki, skrzela, wirusy, krewetka, nefrokompleks