Zrozumienie roli podszytu leśnego w obliczu zmieniającego się klimatu
Zmiana klimatu już teraz radykalnie wpływa na wiele ekosystemów na świecie. Cała gama zbiorowisk biologicznych, w tym ptaki, motyle, ryby i rośliny, nie jest w stanie nadążyć za rosnącymi temperaturami. „Wiele gatunków po prostu nie jest w stanie zareagować lub przemieścić się wystarczająco szybko, aby nadążyć za ociepleniem temperatur”, mówi Pieter De Frenne, profesor z Laboratorium ds. Lasów i Natury na Wydziale Środowiska Uniwersytetu w Gandawie i koordynator projektu FORMICA. Skutki te są widoczne w wielu ekosystemach, od gór po lasy. W ramach finansowanego przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych projektu FORMICA naukowcy zbadali rolę podszytu leśnego – metrowej warstwy nad powierzchnią gleby – w ochronie lokalnych społeczności przed skutkami zmian klimatu. Warstwa ta znajduje się poniżej wysokich drzew i krzewów i jest dobrze chroniona przed wpływami zewnętrznymi, co czyni ją szczególnie interesującym mikroklimatem do badań. „Drzewa rzucają cień i transpirują wodę, co skutkuje niższymi temperaturami w ciągu dnia pod koronami drzew w lasach niż poza nimi”, wyjaśnia De Frenne. „A to chłodzenie może służyć za bufor przed zmianą klimatu dla gatunków żyjących w podszycie”.
Badanie podszytu w lasach strefy umiarkowanej w całej Europie
Naukowcy stworzyli system obserwacyjny do monitorowania danych dotyczących roślin na poziomie osobników, populacji, gatunków, zbiorowisk i ekosystemów. W miejscach rozciągających się od Włoch po Norwegię, w dziewięciu różnych regionach klimatycznych, utworzono sieć poletek doświadczalnych. Zespół dokonał pomiarów 4 300 roślin zielnych – ich wysokości, powierzchni liści i biomasy, a także ilości zawartego w nich azotu – oraz ponad 4 000 drzew w całej Europie. Zespół projektu FORMICA wykorzystał również eksperymentalną operację przeszczepu w celu zbadania wpływu mikroklimatu lasu na rośliny podszytu. W lasach Belgii, Włoch i Szwecji naukowcy stworzyli sztuczny klimat dla przeszczepionych roślin, wykorzystując innowacyjne systemy ogrzewania i oświetlenia in situ. Korzystając z danych zebranych podczas tych eksperymentów, w ramach projektu FORMICA wykorzystano również szereg zaawansowanych modeli do obliczenia dogłębnej oceny wpływu zmian klimatu na różnorodność biologiczną podszytu lasów strefy umiarkowanej.
Nowe spojrzenie na odporność podszytu
Dzięki kilku działaniom w ramach projektu zespół wykazał, że mikroklimat podszytu ma rzeczywiście kluczowe znaczenie i może być wykorzystywany przez zarządców lasów do ochrony gatunków leśnych przed negatywnym wpływem zmiany klimatu. „Wykazaliśmy, że zmiany mikroklimatu i naświetlenia spowodowane prześwitami w koronach drzew, na przykład z powodu powstania wolnej przestrzeni po ścięciu lub obumarciu drzewa, zwiększają wpływ zmiany klimatu na różnorodność biologiczną lasów, podczas gdy zacienienie poszycia lasów z powodu gęstych koron drzew łagodzi wpływ ocieplenia”, dodaje De Frenne.
Skuteczne działania naukowe i rozpowszechnianie
Kilku doktorantów napisało swoje rozprawy doktorskie w całości na temat tego projektu, a kilku badaczy z tytułem doktora pracowało nad nim przez kilka lat. Zespół projektu FORMICA współpracował nad wytycznymi dotyczącymi „przyjaznej dla klimatu” gospodarki leśnej w Belgii, w tym nad filmem (strona internetowa w języku niderlandzkim), w którym wyjaśnia najlepsze praktyki. Zespół stworzył również podcast (strona internetowa w języku niderlandzkim) z pakietem edukacyjnym dla dzieci, aby przybliżyć im tematykę znaczenia lasów i mikroklimatu. Inne odkrycie dokonane w ramach projektu – że obrzeża lasów zawierają więcej węgla i że nie należy zaniedbywać małych obszarów leśnych – zostało przedstawione w artykule dla dzieci w wieku 9–15 lat w czasopiśmie „Frontiers for Young Minds”. „Nasze wyniki pokazują, że mikroklimat i gęstość zalesienia stają się przydatnymi narzędziami dla zarządców lasów i decydentów służącymi ochronie różnorodności biologicznej lasów przed zmianami klimatu”, podsumowuje De Frenne.
Słowa kluczowe
FORMICA, podszyt, lasy, umiarkowane, klimat, zmiana, badania, nauka, rozpowszechnianie, odporność
