Rozwiązania oparte na zasobach przyrody pomagają w ograniczeniu skutków kryzysu klimatycznego
Ekstremalne zjawiska pogodowe spowodowane zmianą klimatu sprawiają, że te zjawiska hydrometeorologiczne stają się coraz bardziej dotkliwe. Jednym ze skutków jest wzrost ilości osadów i zanieczyszczeń ze zlewni rzek, które przedostają się do środowiska morskiego, zagrażając ekosystemom i ich różnorodności biologicznej. Zespół finansowanego przez UE projektu OPERANDUM postanowił złagodzić te negatywne skutki, wykorzystując potencjał rozwiązań opartych na zasobach przyrody (ang. „nature-based solutions”, NBS). Silvana Di Sabatino, koordynatorka projektu i profesor fizyki atmosfery na Uniwersytecie Bolońskim, podkreśla znaczenie laboratoriów na powietrzu dla zrewolucjonizowania zarządzania ryzykiem hydrometeorologicznym. „Najważniejszymi zjawiskami hydrometeorologicznymi odczuwanymi w Europie są powodzie będące efektem wylania rzek, susze, osuwiska i erozja wybrzeży”, mówi Di Sabatino. Wyjaśnia też, że założeniem projektu OPERANDUM jest pokonanie tych barier poprzez laboratoria na otwartym powietrzu. „Celem tych laboratoriów jest tworzenie innowacji, wprowadzanie zmian w obecnych praktykach planowania przestrzennego i zwiększanie odporności na zagrożenia hydrometeorologiczne”. W siedmiu krajach europejskich i w Chinach utworzono w sumie dziewięć laboratoriów na powietrzu.
Wykorzystanie przyrody do adaptacji krajobrazów
W porównaniu do tradycyjnych żywych laboratoriów, laboratoria na powietrzu koncentrują się na dużych regionach, takich jak obszary wiejskie lub przybrzeżne, z centralną rolą rozwiązań NBS. „Laboratoria na powietrzu pozwalają zdefiniować kroki metodologiczne potrzebne do ograniczenia ryzyka, począwszy od dostępności danych, poziomu akceptacji, sprzętu monitorującego, narzędzi modelowania, ścieżek legislacyjnych i funkcjonowania przyjętych rozwiązań w perspektywie długoterminowej”, mówi Di Sabatino. Jedno z laboratoriów znajdowało się w dolinie Łaby w Dolnej Saksonii, niedaleko miejsca powodzi z 2021 roku, w wyniku której w Europie zginęło ponad 220 osób. W regionie tym występuje obecnie zagrożenie dla życia ludzi ze względu na ekstremalne powodzie powodowane coraz częstszymi i intensywniejszymi opadami. Badacze wykorzystali modelowanie hydrauliczne do identyfikacji wąskich odcinków Łaby, które wylewają podczas intensywnych opadów deszczu i powinny być pozbawione wysokiej roślinności, aby ułatwić obniżenie poziomu wody. Di Sabatino wspomniała również o laboratorium zlokalizowanym na plaży Volano, która jest częścią Rezerwatu Biosfery Delty Padu w północno-wschodnich Włoszech. Delta Padu szczyci się unikatową tożsamością i różnorodnością biologiczną z ekosystemami obejmującymi przybrzeżne formacje piaskowe, laguny, stawy rybackie, bagna, porośnięte roślinnością wydmy, przybrzeżne lasy sosnowe, słonawe mokradła i tereny uprawne. Ten nisko położony obszar jest narażony na fale sztormowe związane z wiatrem sirocco i jest często zalewany przez morze, co powoduje erozję wybrzeża zagrażającą zarówno okolicznym ekosystemom, jak i miejscowej ludności. Aby zapobiec temu zagrożeniu, partnerzy projektu budują sztuczne wydmy wykonane z biodegradowalnych materiałów – bali drewnianych i geowłókniny kokosowej – oraz piasku. Te sztuczne konstrukcje są wzorowane na wydmach naturalnych i podobnie jako one pokryte rodzimą roślinnością, która zatrzymuje piasek, stabilizując i wzmacniając je. Wydmy pełnią rolę naturalnej bariery między morzem a lądem, łagodząc fale sztormowe i erozję wybrzeża oraz pomagając zachować różnorodność biologiczną zarówno na lądzie, jak i w morzu.
Fundament dla przyszłości
Jak mówi Di Sabatino, do głównych zadań projektu należało także zwiększenie świadomości wśród europejskich obywateli. „W poprzednich projektach NBS traktowano jako rozwiązanie potencjalne poprawiające wygodę życia w miastach i zwiększające dostęp do bardziej komfortowych środowisk”. Jednak 26 partnerów projektu OPERANDUM postanowiło zająć się ryzykiem związanym z ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi, które trzeba złagodzić. „Oznacza to nacisk na testowanie, weryfikację i walidację rozwiązań. Nadal jednak trwa ocena pełnego wpływu rozwiązań NBS na laboratoria na powietrzu”, mówi Di Sabatino. To jednak dopiero początek. Dzięki omawianej inicjatywie powstała oparta na badaniach naukowych metodyka, w tym protokoły projektowe, dzięki którym naukowcy i inżynierowie będą mogli w przyszłości działać na rzecz złagodzenia zagrożeń hydrometeorologicznych i ich wpływu na ekosystemy morskie oraz różnorodność biologiczną. W przyszłości konieczne będzie zwiększenie skali i powielanie rozwiązań NBS, aby mogły one przynieść długofalowe korzyści.
Słowa kluczowe
OPERANDUM, NBS, ekstremalne warunki pogodowe, hydrometeorologia, rolnicy, powodzie, rozwiązania oparte na zasobach przyrody, laboratoria na powietrzu, modelowanie hydrauliczne
