Przeciwdziałanie czynnikom powodującym zanik różnorodności biologicznej mórz i ograniczanie ich wpływu
Morza Europy zajmują powierzchnię przeszło 11 milionów km2 i obejmują zarówno płytkie, półzamknięte zbiorniki wód przybrzeżnych, jak i przepastne głębiny otwartego oceanu. Są zarazem domem dla wielu ekosystemów przybrzeżnych i morskich, które stanowią siedliska większości gatunków roślin i zwierząt występujących w Europie. Jednak nasze morza ulegają zmianom wywołanym przez działalność człowieka, której skutkiem są zanieczyszczenia, gromadzenie odpadów z tworzyw sztucznych, utrata siedlisk i zmiana klimatu. Skumulowanie negatywnych konsekwencji, takich jak zakwaszenie i ocieplenie mórz, wpłynęło negatywnie na odporność ekosystemów morskich i ich zdolność do odbudowy, wywierając presję na morską różnorodność biologiczną. W odpowiedzi na te zmiany europejscy naukowcy analizują możliwości wykorzystania zrównoważonych i biodegradowalnych alternatyw dla tworzyw sztucznych wykorzystywanych w opakowaniach, a także przyglądają się metodom skuteczniejszego gospodarowania odpadami i ulepszonym metodom recyklingu. Prowadzą również badania nad zdrowiem ekosystemów, różnorodnością biologiczną i adaptacją koralowców, studiują rozwiązania oparte na naturze, analizują zagadnienia związane z farmami alg i rafami ostryg oraz technologiami zrównoważonego rybołówstwa.
Droga do czystszych mórz
Podejście do zarządzania oparte na ekosystemie może złagodzić negatywny wpływ rybołówstwa, wydobycia i innych rodzajów działalności człowieka, zwłaszcza w kontekście wrażliwych gatunków oraz siedliskach dna morskiego. Lepsza ochrona ekosystemów morskich jest nie tylko korzystna dla naszych mórz, ale może również przełożyć się na znaczące korzyści zdrowotne, społeczne i gospodarcze dla społeczności przybrzeżnych. Celem unijnej strategii ochrony różnorodności biologicznej jest przywrócenie zdrowia i zadbanie o dobrostan mórz i oceanów poprzez objęcie ochroną 30 % obszarów morskich na terytorium Unii Europejskiej do 2030 roku, a także zapewnienie ścisłej ochrony 10 % z nich, co stanowi dziesięciokrotny wzrost takich obszarów względem obecnego stanu. Wiązałoby się to ze zwiększeniem skuteczności ochrony i zarządzania morskimi obszarami chronionymi. Strategia ta jest kluczowym elementem Europejskiego Zielonego Ładu i ma na celu przywrócenie różnorodności biologicznej z korzyścią dla ludzi, klimatu i planety. Opiera się ona na dyrektywie siedliskowej i sieci obszarów chronionych UE Natura 2000, zaś jej zadaniem jest poprawa stanu mórz, oceanów i wód śródlądowych poprzez stosowanie bardziej przyszłościowego podejścia do tworzenia polityk.
Bliższe spojrzenie na badania finansowane ze środków unijnych
W tym wydaniu broszury CORDIS Results Pack przedstawiamy 11 projektów finansowanych w ramach unijnych programów badawczych „Horyzont 2020” i „Horyzont Europa”. Podkreślają one potrzebę realizacji badań nad różnorodnością biologiczną i usługami ekosystemowymi w celu zapewnienia zrównoważonego rozwoju środowiska w Europie i pokazują znaczenie tych inicjatyw dla obecnych i przyszłych celów politycznych. W ramach projektu AMBI-ROBIC badacze opracowali proces niskotemperaturowego beztlenowego oczyszczania ścieków komunalnych w celu zmniejszenia ich wpływu na siedliska morskie. Badacze inicjatywy ECOLACTIPACK opracowali biodegradowalne opakowania na bazie kazeiny, z kolei w ramach projektu In-No-Plastic powstały technologie pozwalające na usuwanie nano-, mikro- i makroplastików. Zespół inicjatywy MAELSTROM wskazał miejsca na terenie Europy, w których występują największe ilości odpadów morskich oraz opracował zaawansowane technologie ich usuwania wykorzystujące energię odnawialną. Badacze projektu SeaClear zbudowali z kolei autonomiczne roboty wykorzystywane do zbierania śmieci pod wodą. Celem inicjatywy EuroSea były prace nad ulepszeniem europejskiego systemu obserwacji i prognozowania oceanów w kontekście globalnym. W ramach projektu iAtlantic badacze przeanalizowali stan ekosystemów Oceanu Atlantyckiego pod kątem wielu czynników stresogennych i zmian globalnych, aby określić ich stabilność i podatność na zagrożenia. Projekt OPERANDUM był poświęcony ochronie europejskich terytoriów przed ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi dzięki rozwiązaniom opartym na naturze. Projekt MAREA połączył działania w zakresie odtwarzania populacji rodzimych ostryg z akwakulturą małży w celu przywrócenia raf i zapewnienia realizacji usług ekosystemowych. Lepsze monitorowanie łowisk w ramach projektu SMARTFISH pozwoli na zmniejszenie wpływu nieuregulowanych połowów na środowisko. Ostatni z opisywanych projektów – UNITED – promował wspólne korzystanie z zasobów morskich poprzez opracowanie pięciu inicjatyw pilotażowych w zakresie wykorzystania oceanów w oparciu o morskie farmy wiatrowe, turystykę i akwakulturę.