Włączanie rdzennej i lokalnej wiedzy do badań i działań w zakresie zmiany klimatu
Ludy rdzenne oraz społeczności lokalne, w szczególności grupy, których życie i funkcjonowanie zależą w największym stopniu od środowiska naturalnego, odczuwają bardzo boleśnie skutki zmiany klimatu. Co gorsza, ich doświadczenie, wiedza i potrzeby zwykle są ignorowane zarówno przez badaczy, jak i decydentów odpowiedzialnych za politykę klimatyczną. „Zasoby wiedzy społeczności rdzennych i lokalnych były gromadzone przez wiele wieków w zróżnicowanych i zmiennych warunkach klimatycznych”, zauważa Victoria Reyes-García, antropolożka ICREA i Uniwersytetu Autonomicznego w Barcelonie. „W związku z tym możemy się od nich wiele nauczyć, jednak najpierw musimy się nauczyć słuchania tego, co mają nam do powiedzenia”. Dzięki wsparciu finansowanego przez Unię Europejską projektu LICCI, Reyes-García i jej zespół postanowili osiągnąć ten cel. „Chciałam połączyć rdzenne i lokalne systemy wiedzy z naszą nauką, by umożliwić lepsze zrozumienie wpływu zmiany klimatu na różne ekosystemy i źródła utrzymania. Moim celem była zmiana istniejącej polityki klimatycznej”, dodaje badaczka.
Prace w terenie
Podstawą projektu jest Konsorcjum LICCI – zróżnicowana pod względem epistemicznym, kulturowym i geograficznym społeczność praktyków, która obejmuje naukowców i badaczy ze wszystkich środowisk, w tym przedstawicieli ludności rdzennych. Celem jest usprawnienie przekazywania, łączenia i wykorzystywania wiedzy rdzennej i lokalnej w badaniach i działaniach dotyczących klimatu. W ciągu pięciu lat członkowie konsorcjum dokonali przeglądu literatury i zebrało dane terenowe z 52 obszarów znajdujących się w 35 różnych krajach. „Zbieranie istotnych lokalnie i porównywalnych na szczeblu kultur danych zgodnie ze znormalizowanym procesem pozwala nam zidentyfikować wspólne trendy oraz cechy szczególne poszczególnych miejsc”, wyjaśnia Reyes-García. „Dzięki temu możemy także wyciągnąć wyjątkowe wnioski na temat wpływu zmiany klimatu na społeczności lokalne".
Relacje z pierwszej ręki dotyczące zmiany klimatu
Udając się w teren i rozmawiając z przedstawicielami mieszkańców, naukowcy dowiedzieli się, że na przykład ludy Kolla-Atacameños i społeczności pasterskie mają problem z niedoborem wody oraz zanikaniem terenów podmokłych na andyjskim płaskowyżu w Argentynie. W Arktyce Kanadyjskiej rybacy inuiccy zauważają mniejsze opady śniegu i częstsze występowanie cienkiego lodu morskiego, z kolei w Europie pasterze w rumuńskich Karpatach zgłaszają mniejsze, ale bardziej intensywne opady deszczu, a austriaccy rolnicy obserwują zmiany w rozmieszczeniu dzikich roślin na alpejskich łąkach. Według Reyes-Garcíi, te relacje z pierwszej ręki pokazują, że wpływ zmiany klimatu jest związany z historyczną marginalizacją rdzennej ludności i często ją pogłębia. „Sprawozdania i doniesienia na temat zmian środowiskowych ze strony ludności rdzennych i lokalnych społeczności zapewniają pełny wgląd w zmianę klimatu oraz jej wpływ na kulturę i ich funkcjonowanie”, zauważa.
Obserwacja trendów
Te skupione na ludziach i ich potrzebach relacje stanowią także cenny wkład w badania naukowe dotyczące klimatu. „Dane pochodzące z rdzennych i lokalnych systemów wiedzy są osadzone w pewnych kontekstach, ale nie zawsze są w pełni zgodne z danymi opracowanymi przez badaczy”, zauważa Reyes-García. „Badanie rozbieżnych wniosków na temat zmian opartych na różnych systemach wiedzy może zaowocować nowymi spostrzeżeniami, które mogą pomóc w ustaleniu priorytetów badań i działań politycznych w celu zaspokojenia lokalnych potrzeb i realizacji priorytetów”. W przeciwieństwie do większości dotychczasowych badań, które opierały się na studiach przypadków, projekt LICCI, który otrzymał wsparcie ze strony Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych, zdołał zebrać dane w skoordynowany sposób, co pozwoliło na lepszą obserwację ogólnych trendów, które bardziej interesują decydentów. „Dzięki naszej pracy możemy wyciągać daleko idące wnioski oparte na lokalnych kontekstach dotyczące zmian, które wykraczają poza dobrze udokumentowane globalne trendy i modelowanie przyszłości”, podsumowuje Reyes-García.
Słowa kluczowe
LICCI, ludność rdzenna, zmiana klimatu, badania nad klimatem, polityka klimatyczna
