Dlaczego opinie przeciwko szczepieniom tak łatwo się rozprzestrzeniają?
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) umieściła niechęć do szczepień wśród 10 największych globalnych zagrożeń dla zdrowia(odnośnik otworzy się w nowym oknie) w 2019 roku – jeszcze przed pandemią COVID-19. Liczba osób niechętnych szczepieniom w Europie rośnie(odnośnik otworzy się w nowym oknie) od dawna, co przyczynia się do rozprzestrzeniania się chorób, którym można zapobiec, takich jak odra. Jak dokładnie wykształcają się takie postawy? Jakie czynniki wpływają na opinie na temat szczepień i w jaki sposób rozprzestrzeniają się poglądy pro- i antyszczepionkowe? Projekt DYNAMOD-VACCINE-DATA(odnośnik otworzy się w nowym oknie), realizowany przy wsparciu działań „Maria Skłodowska-Curie”(odnośnik otworzy się w nowym oknie), rzucił nowe światło na tę złożoną dynamikę. Co najważniejsze, uczeni skupieni wokół tego projektu odkryli, że część badanej populacji o neutralnym nastawieniu do szczepionek daje się łatwiej przekonać do argumentów strony sceptycznej wobec szczepień. Prace koncentrowały się na danych dotyczących szczepień do roku 2019, w tym danych dotyczących zaufania do szczepionek i zasięgu programów szczepień w ponad 140 krajach. „Osobom o poglądach neutralnych bliżej było do strony antyszczepionkowej. Byliśmy w stanie ustalić, że potencjalny wpływ na osoby o neutralnych poglądach jest większy i na tej podstawie przewidzieć zachowania związane ze szczepieniami w kolejnym roku”, mówi Dino Carpentras, stypendysta działań „Maria Skłodowska-Curie” i były pracownik naukowy Uniwersytetu w Limerick(odnośnik otworzy się w nowym oknie).
Jak postacie z gry wideo
Chcąc zrozumieć ten związek i jego implikacje, zespół projektu DYNAMOD-VACCINE-DATA, nadzorowany przez Mike'a Quayle'a, wykorzystał modele dynamiki opinii w połączeniu z rzeczywistymi danymi, aby dostarczyć dowodów na wpływ społeczny. „Modele dynamiki opinii mają wiele wspólnego z grami wideo: modelują systemy jako złożone z postaci – zwanych agentami – przestrzegających określonych zasad. Naśladują one sposób, w jaki ludzie wchodzą ze sobą w interakcje, dzięki czemu dynamika opinii jest potężnym narzędziem do badania zjawisk społecznych”, wyjaśnia Carpentras. Zespół zbadał wpływ wykorzystania w tych modelach danych dotyczących rzeczywistych opinii, a więc obszar, który do tej pory pozostawał w dużej mierze niezbadany.
Mapowanie wzorców wpływu
Uczeni opracowali również metodę reprezentowania tych danych w formie sieci, pozwalającą na wykrywanie powiązań między postawami i tworzenie prognoz na podstawie uzyskanych w ten sposób informacji. „W praktyce metoda oparta na sieci umożliwia nam sprawdzenie, czy istnieje prawdopodobieństwo, że osoby, które wybrały jedną odpowiedź, wybiorą inną. Dzięki temu możliwe jest znalezienie powiązań między odpowiedziami wybranymi przez te same osoby, a także między osobami, które wybrały te same odpowiedzi”, zauważa Carpentras. W ten sposób zespół odkrył więcej związków między osobami o neutralnym nastawieniu do szczepień i ruchem antyszczepionkowym, gdyż obie grupy miały ze sobą więcej wspólnego niż z grupą o poglądach proszczepionkowych. Osoby o neutralnym nastawieniu były zatem bardziej podatne na wpływ argumentacji wysuwanej przez grupę antyszczepionkową. Jak jednak zauważa Carpentras, wyniki te niekoniecznie odzwierciedlają dynamikę, jaka miała miejsce podczas ostatniej pandemii: „Opinie kształtowane są głównie przez osoby prowadzące dyskusję. Modele te opierają się w dużej mierze na powolnych i horyzontalnych procesach, natomiast podczas kryzysu COVID-19 dynamika dyskusji znacznie się zwiększyła, a najważniejszą rolę odegrał dyskurs polityczny i media (tj. procesy wertykalne)”.
Większe zaufanie dzięki ukierunkowanej komunikacji
Co ważne, w przyszłości wyniki projektu mogą pomóc w podjęciu działań mających na celu zwiększenie zaufania do akcji szczepień: „Sieć podkreśla istnienie powiązań między neutralnymi i antyszczepionkowymi postawami w różnych społeczeństwach. Im mniejsza odległość, tym większa podatność na wahania dotyczące szczepień”. Symulacje pokazują, w jaki sposób kierowanie treści kampanii informacyjnych do różnych części populacji może wpłynąć na wyniki w każdym scenariuszu. Uzyskane dotychczas wyniki sugerują, że nowa metoda może być potencjalnie użyteczna również w odniesieniu do innych kwestii społecznych. Jeśli w toku dalszych badań uda się to potwierdzić, umożliwi to uzyskanie ważnych informacji na potrzeby przewidywania postaw w kwestiach takich jak zmiana klimatu, a także wywierania skutecznego wpływu.
