Badanie wstydu i społecznej krytyki w polityce światowej
Zawstydzanie jest jednym z narzędzi wykorzystywanych do wywierania wpływu na państwa w celu skłonienia ich do przestrzegania norm międzynarodowych. Efektem jego stosowania bywa zarówno podporządkowanie się, jak i opór. W literaturze fachowej istnieje znacząca luka, jeśli chodzi o badania mechanizmów na poziomie mikro, które uruchamiają te procesy podporządkowania lub oporu w wyniku zawstydzania. W odpowiedzi powstał finansowany przez UE projekt SWP, zrealizowany przy wsparciu działania „Maria Skłodowska-Curie” (MSCA). „Skupiliśmy się na USA i Izraelu, aby opracować ramy teoretyczne pozwalające opisać wpływ wstydu na politykę zagraniczną państw z perspektywy multidyscyplinarnej”, mówi Carlotta Minnella, stypendystka działania MSCA. W ten sposób chciała odpowiedzieć na następujące fundamentalne pytania badawcze: jakie stany emocjonalne są wywoływane przez strategie zawstydzania? W jakich warunkach strategie te skłaniają decydentów do podporządkowania ich działań normom międzynarodowym? Które podmioty są celem takich strategii i jak ich reakcje na sankcje społeczne wpływają na ich proces decyzyjny?
Nowe ramy do badania wstydu
„W ramach projektu SWP powstały innowacyjne ramy teoretyczne pozwalające na scharakteryzowanie związku między indywidualnymi i grupowymi następstwami wstydu, bazujące na koncepcji wstydu zastępczego, tzn. wstydu doświadczanego w wyniku działania przeprowadzonego przez grupę odniesienia, zwaną grupą wewnętrzną (ang. „in-group”). Ramy te powstały w oparciu o prace z zakresu psychologii społecznej i poznawczej, takie jak Tangney, 2002”, podkreśla Minnella. Ramy te zakładają, że elity w agencjach rządowych mogą doświadczać wstydu zarówno na poziomie indywidualnym, jak i zastępczym, jako przedstawiciele swoich krajów na arenie globalnej. „Wstyd na poziomie indywidualnym wiąże się z osobistą odpowiedzialnością, inaczej niż w przypadku wstydu zastępczego, który zależy od stopnia identyfikacji z danym krajem”, dodaje Minnella. Ramy te pozwalają opisać na zniuansowane sposoby wpływ naruszenia norm w polityce międzynarodowej na wywoływanie poczucie wstydu u podmiotów politycznych.
Wstyd a polityka światowa
Innowacyjne badanie SWP opiera się na oryginalnych danych, które ułatwiają zrozumienie pojęcia wstydu i społecznej krytyki w polityce światowej. „Co więcej, ramy SWP pozwalają na rozróżnienie między poczuciem wstydu w wyniku naruszeniu normy międzynarodowej oraz w wyniku wskazania i zawstydzenia przez strony trzecie. Jest to o tyle istotne, że pozwala nam ocenić, w jakim stopniu urzędnicy odpowiedzialni za bezpieczeństwo narodowe faktycznie identyfikują się z określonymi kluczowymi normami systemu międzynarodowego”, podkreśla Minnella. Projekt dowiódł, że chociaż naruszenie globalnej normy przez grupę wewnętrzną/kraj odniesienia wywołuje poczucie wstydu u urzędników państwowych (zarówno amerykańskich, jak i izraelskich), to nazywanie i zawstydzanie nie ma wpływu na ich stan emocjonalny i nie jest skorelowane z pozytywną reakcją behawioralną ze strony decydentów. Pozytywna reakcja behawioralna ma jednak miejsce, gdy poczucie wstydu jest wywoływane przez powzięcie wiedzy o naruszeniu zasad przez grupę wewnętrzną. „Dlatego można stwierdzić, że wstyd faktycznie istnieje w światowej polityce. Parafrazując słynną odezwę byłej ambasador Samanthy Power do jej rosyjskiego odpowiednika, elity rządowe są rzeczywiście zdolne do odczuwania wstydu”, dodaje Minnella. Implikacje tych wniosków dla tworzenia polityki – po ich przetestowaniu przez odpowiednich urzędników w badanych krajach – pokazują, że nazywanie i zawstydzanie nie przynosi zamierzonych efektów, ale częściej prowadzi do negatywnej reakcji behawioralnej. „Przypadek Izraela i jego stosunków z UE można wykorzystać zarówno do zilustrowania wniosków, jakie należy wyciągnąć, jak i potraktować jako ostrzeżenie”, mówi Minnella.
Słowa kluczowe
SWP, wstyd, polityka światowa, podporządkowanie się, opór
