Opracowanie zindywidualizowanego leczenia hipercholesterolemii
Statyny należą do najczęściej przepisywanych leków na świecie. Są one nieocenione dla milionów osób cierpiących na hipercholesterolemię i są stosowane w celu zmniejszenia ryzyka zgonu z powodu chorób serca i naczyń krwionośnych. Skuteczność statyn różni się jednakże u poszczególnych pacjentów. Większość leczonych dobrze reaguje na leki, jednak u niemałej części pacjentów ich skuteczność jest słaba lub zerowa. U niektórych pacjentów występują też działania niepożądane, takie jak zaburzenia mięśniowe. Wszystkie te kwestie przekładają się na niskie wskaźniki przestrzegania zaleceń lekarskich dotyczących długoterminowego leczenia statynami. „Wiele czynników, w tym zmienność genetyczna, dieta, inne leki i choroby, a także płeć pacjenta, może wpływać zarówno na skuteczność obniżania poziomu cholesterolu, jak i bezpieczeństwo stosowania statyn”, wyjaśnia Mikko Niemi, profesor farmakogenetyki na Uniwersytecie w Helsinkach i główny badacz projektu IndiviStat. „Co ważne, organizm na różny sposób radzi sobie z różnymi statynami, a to stanowi podstawę do zindywidualizowania leczenia statynami”, dodaje. W ramach projektu IndiviStat, finansowanego przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych, opracowano model farmakologii systemowej w celu przewidywania skuteczności i tolerowania statyn na poziomie indywidualnego pacjenta, a także zbadano, czy oparty na tym modelu dobór leków poprawia skuteczność leczenia i przestrzeganie zaleceń terapeutycznych.
Budowa modelu farmakologii systemowej
Zespół IndiviStat opracował model obliczeniowy, który opisuje, w jaki sposób organizm radzi sobie z różnymi statynami, jak statyny hamują produkcję cholesterolu w wątrobie i w jaki sposób przyczyniają się do problematycznego wpływu na układ mięśniowo-szkieletowy. Aby przewidzieć te skutki, zespół wprowadził do modelu różne cechy pacjentów, takie jak warianty genetyczne, wiek, płeć, rozmiar ciała, inne choroby i przyjmowane leki. Model posłużył na do symulacji odpowiedzi na różne statyny w różnych dawkach. Wpierw jednak zespół musiał opracować dane porównawcze dotyczące właściwości różnych statyn. Korzystając z modeli komórkowych i innych modeli in vitro, naukowcy porównali, w jaki sposób komórki radzą sobie ze statynami, i zbadali, jak warianty genetyczne i inne leki wpływają na ekspozycję na statyny u zdrowych ochotników. Aby przetestować model w warunkach rzeczywistych, zespół przeprowadził obserwacyjne badanie kliniczne u pacjentów rozpoczynających terapię statynami i zbadał genetykę odpowiedzi na statyny w badaniu biobankowym. „Wszystkie te dane, a także dane z piśmiennictwa naukowego zostały wykorzystane do stworzenia i walidacji naszego modelu farmakologii systemowej”, wyjaśnia Niemi.
Poznawanie indywidualnych reakcji
Przeprowadzone w projekcie badania nie tylko wykazały, że statyny różnią się pod względem właściwości, ale także ujawniły, że różnice dotyczące sposobu, w jaki organizmy pacjentów radzą sobie z lekami, są kluczowe dla indywidualnych reakcji na leczenie. „Najważniejszym rezultatem projektu jest model farmakologii systemowej, który nie doczekał się jeszcze publikacji”, stwierdza Niemi. IndiviStat jest pierwszym projektem wykorzystującym przewidywania w zakresie farmakologii systemowej do kształtowania klinicznej terapii lekowej. Zespół zamierza przeprowadzić badanie z wykorzystaniem swojego modelu pełniącego rolę narzędzia wspomagającego podejmowanie decyzji o wyborze leków obniżających poziom cholesterolu, w oparciu o ryzyko wystąpienia działań niepożądanych i przestrzeganie terapii statynami. Chce też wykorzystać model do rozwoju innych środków farmaceutycznych. „Jeśli model okaże się przydatny w warunkach klinicznych, zbadamy podobne podejście w innych dziedzinach terapii lekowej”, deklaruje Niemi.
Słowa kluczowe
IndiviStat, statyny, serce, cholesterol, indywidualny, odpowiedzi, systemy, farmakologia, model, hipercholesterolemia
