Nowe ramy badań wpływu inteligentnych miast na środowisko
Miasta wykorzystują, wytwarzają i odpowiadają za przemieszczanie ogromnych ilości zasobów. Według oczekiwań ekspertów inteligentne miasta będą charakteryzowały się mniejszym wpływem na środowisko, choć obecnie brakuje na to dowodów. Projekt ARTEMIS, realizowany dzięki wsparciu działania „Maria Skłodowska-Curie” (MSCA), był poświęcony temu zagadnieniu. W ramach inicjatywy zespół badaczy opracował zintegrowane ramy, które pozwoliły na zbadanie wpływu inteligentnych miast na środowisko.
Ekologia przemysłowa w praktyce
Na poziomie poszczególnych krajów dostępnych jest wiele danych dotyczących wydobycia, handlu i produkcji przemysłowej. Podobne dane nie są jednak dostępne dla poszczególnych miast. Zespół projektu ARTEMIS zastosował koncepcję metabolizmu miejskiego w celu opracowania ram oceny, które można wykorzystać do ilościowego określenia potencjalnego wpływu strategii inteligentnego miasta na środowisko. Ramy obejmują analizę przepływu materiałów i ocenę cyklu życia, a badania w ramach projektu koncentrowały się na dwóch projektach inteligentnych miast realizowanych w Lizbonie (Portugalia) oraz w Trydencie (Włochy). Model analizy przepływu materiałów opisuje przepływy zasobów i produktów, które trafiają do oraz wypływają z miasta lub regionu, opierając się na danych związanych z importem, eksportem, produkcją i konsumpcją. Metoda uwzględnia sposób, w jaki surowce i wytworzone towary są wykorzystywane, produkowane i przetwarzane w regionie. Te szczegółowe dane mogą stanowić źródło informacji potrzebnych do planowania bardziej zrównoważonej przyszłości. Ocena cyklu życia pozwala na analizę potencjalnego wpływu całego cyklu życia produktów – od wydobycia surowców do zakończenia ich eksploatacji. Zastosowanie takiego podejścia jest ważne w celu wspierania przejścia na zrównoważoną gospodarkę o obiegu zamkniętym, która jest niezbędna do osiągnięcia celów planu działania dotyczącego gospodarki o obiegu zamkniętym, który jest ważnym krokiem w kierunku osiągnięcia założenia, jakim jest osiągnięcie przez Europę neutralności klimatycznej do 2050 roku. Według Joany Bastos, stypendystki działania „Maria Skłodowska-Curie”: „Kluczowym aspektem tych ram jest ich kompleksowy charakter – zapewniają bowiem możliwość ogólnego spojrzenia na problematykę wykorzystania zasobów i wpływu na środowisko wszystkich sektorów i podsystemów w mieście lub regionie, co jest ważne dla identyfikacji środowiskowych punktów zapalnych i potencjalnych możliwości poprawy sytuacji".
Przyszłość inteligentnych miast
Inteligentne miasta są kluczowym elementem Europejskiego Zielonego Ładu, jednak wykorzystanie ich potencjału w pełni wymaga większej ilości danych i analiz związanych z ich możliwościami. Ramy oceny ARTEMIS mają zastosowanie nie tylko do stanu zastanego – mogą być również wykorzystywane do analizy i porównywania potencjalnego wpływu na środowisko strategii i działań na rzecz zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich przed ich wdrożeniem. Za przykład może posłużyć popularyzacja paneli fotowoltaicznych oraz wzrost produkcji energii ze źródeł odnawialnych, które mogą wiązać się z koniecznością uwzględnienia pewnych kompromisów. Energia słoneczna może zmniejszyć zależność od paliw kopalnych, ale może zwiększyć wydobycie krytycznych surowców, które są niezbędne do produkcji paneli. Zintegrowane ramy analizy mogą zapewnić niezbędne metody i umożliwić wyciąganie odpowiednich wniosków pozwalających na uwzględnienie i zaplanowanie skutków zmian. Podejście opracowane w celu oceny wpływu miast na środowisko jest powtarzalne i wpłynęło na realizację innych międzynarodowych inicjatyw. Stypendystka MSCA dołączyła do Wspólnego Centrum Badawczego Komisji Europejskiej, aby pracować nad kluczowymi inicjatywami UE wspierającymi działania na rzecz łagodzenia skutków zmiany klimatu w miastach, takimi jak Porozumienie Burmistrzów i misja programu „Horyzont Europa” dotycząca neutralnych dla klimatu i inteligentnych miast. Dodatkowo jeszcze w czasie trwania projektu, badaczka zaangażowana w inicjatywę ARTEMIS pomogła w opracowaniu wniosku dotyczącego projektu ECLECTIC, koordynowanego przez konsorcjum Eurac Research, obejmujące organizacje badawcze i administracje publiczne z Włoch, Litwy, Portugalii i Szwecji. Jak mówi Joana Bastos: „Ogólnym celem inicjatywy ECLECTIC jest umożliwienie projektowania, wdrażania i monitorowania zintegrowanych, innowacyjnych strategicznych planów działania na rzecz gospodarki o obiegu zamkniętym, które mogą skutecznie przyczynić się do neutralnego dla klimatu, zrównoważonego i sprawiedliwego planowania i rozwoju małych i średnich miast w Unii Europejskiej". Ze względu na to, że w miastach żyje większość ludności UE, a dodatkowo są ośrodkami gospodarczymi, ich działalność wiąże się z dużym wpływem na środowisko. Jednocześnie to właśnie tam powstają najbardziej obiecujące możliwości sprostania wyzwaniom środowiskowym. Według oczekiwań ekspertów popularyzacja inteligentnych miast doprowadzi do szybkich i niezbędnych zmian. Holistyczne ramy ARTEMIS pozwalające na ocenę ich wpływu na środowisko mogą z kolei przyczynić się do ukierunkowania tej zmiany.
Słowa kluczowe
ARTEMIS, inteligentne miasta, ocena cyklu życia, analiza przepływu materiałów, ekologia przemysłowa, metabolizm miejski, plan działania dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym, Europejski Zielony Ład