Czy kiedykolwiek będziemy w stanie wyeliminować malarię? Dzięki skoordynowanym działaniom w zakresie opieki zdrowotnej udało się wyeliminować ospę prawdziwą i księgosusz, a już wkrótce na listę mogą trafić kolejne ważne choroby, takie jak polio. Problemem pozostaje malaria, która nadal dotyka milionów pacjentów. W rozmowie z naszą ekspertką – Tamsin Lee – spytaliśmy, czy ta sytuacja może ulec zmianie. Zdrowie © koujim30/stock.adobe.com „Już na zawsze? Tak zupełnie na dobre? Nie odważę się na stwierdzenie, że nie ma na to żadnych szans", mówi Lee, specjalistka ds. odpornych i zrównoważonych systemów opieki zdrowotnej Globalnego Funduszu. „W przewidywalnej przyszłości nie widzę jednak możliwości wyeliminowania pasożyta malarii". Bardziej prawdopodobnym osiągnięciem jest ograniczenie do zera liczby zgonów spowodowanych przez malarię. Obecnie jest ich ponad 600 000 rocznie. „Osiągnięcie tego celu wymaga zrównoważonych i zróżnicowanych działań, takich jak stosowanie moskitier, a także leczenia i profilaktyki malarii, konsekwentnie dostosowywanych do zmieniających się okoliczności". Z epidemiologicznego punktu widzenia malaria jest szczególnie trudną do pokonania chorobą. „Pasożyt malarii i ludzki układ odpornościowy wyewoluowały wspólnie, bawiąc się ze sobą w kotka i myszkę”, wyjaśnia Lee. W efekcie powstało wiele wariantów tego niszczycielskiego pasożyta, które pozwalają mu na ukrywanie się przed ludzkim układem odpornościowym, co utrudnia jego zwalczanie za pomocą szczepionek i leczenia. Rozprzestrzenianie malarii przez komary dodatkowo komplikuje sprawę. Ograniczenie tego zjawiska wymaga zwalczania choroby wśród ludzi oraz wśród komarów, choć niektórzy sugerują konieczność całkowitego wyeliminowania komarów. Jak zauważa Lee, wyzwania te wynikają także z poszczególnych środowisk, które nieustannie się zmieniają: ze względu na zmianę klimatu, zmiany statusu społeczno-ekonomicznego, konflikty, a także zmiany kierunków polityki rządów i systemów opieki zdrowotnej. Modelowanie odporności pasożytów malarii W ramach finansowanego ze środków Unii Europejskiej projektu EstAMR Lee pracowała nad symulacjami modelującymi odporność pasożyta malarii na najnowsze leki przeciwmalaryczne. Badaczka przyjrzała się także statusowi społeczno-ekonomicznemu jako czynnikowi zwiększającemu częstotliwość występowania lekooporności – zjawiska, które może pojawić się w miejscach, w których dostępne są tylko leki niższej jakości. Lee i jej zespół opracowali również przestrzenno-czasowy model pozwalający na symulację zakażeń w czasie i przestrzeni. Opierając się na danych z symulacji, zespół był w stanie wskazać ośrodki opieki zdrowotnej, które są bardziej narażone na pojawienie się malarii lekoopornej. Jak zauważa Lee: „W idealnym świecie istniałyby nieograniczone fundusze i zasoby, które mogłyby faktycznie zmienić sposób, w jaki walczymy z tą chorobą”. „Nieograniczone zasoby zmieniłyby proces decyzyjny, umożliwiając realizację długoterminowych strategii”, dodaje badaczka. Pozwoliłoby to na monitorowanie pasożyta w różnych lokalizacjach i środowiskach w celu zrozumienia, w jaki sposób jest w stanie dostosować się do zmian oraz wskazywania nowych mutacji, by w przypadku ich wystąpienia modyfikować leki oraz środki owadobójcze. Na szczęście jest jeszcze nadzieja. Naukowcy opracowali trzy klasy szczepionek przeciwmalarycznych – szczepionki, które blokują przenoszenie zakażenia z komara na człowieka, szczepionki przederytrocytarne, które atakują pasożyta w wątrobie, zanim przeniknie do układu krwionośnego, oraz szczepionki w stadium krwi, które zmniejszają ilość pasożyta w organizmie pacjenta. Pomysłowość, odpowiednie zasoby i skoordynowane działania mogą sprawić, że pewnego dnia malaria stanie się ciemną kartą historii, podobnie jak ospa. Badania zostały przeprowadzone przy wsparciu ze środków działania „Maria Skłodowska-Curie”. Kliknij tutaj, aby poznać badania prowadzone przez Tamsin Lee: Modelowanie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe pomoże w zapobieganiu malarii. Słowa kluczowe EstAMR, malaria, pasożyt, zakażenie, szczepienia, komary
