Historie skrywane przez starożytne greckie artefakty
Projekt REFRAME, zrealizowany dzięki wsparciu ze środków działania „Maria Skłodowska-Curie”, badał wpływ greckich nagrobków i darów wotywnych oraz ich oddziaływanie poza społecznościami antycznymi. Badacze przyjrzeli się często pomijanym aspektom ich historii - szacunkiem względem artefaktów, praktykom kultowym, ponownym wykorzystywaniem oraz przenoszeniem na przestrzeni wieków. W ostatnich latach byliśmy świadkami kompleksowych działań mających na celu badanie zarówno greckich, jak i rzymskich perspektyw na wiele zagadnień, a także wzrostu zainteresowania starożytnymi artefaktami, zwłaszcza w odniesieniu do rzeźb i ich losów. Brakowało jednak kompleksowych badań nad wpływem greckich nagrobków i reliefów wotywnych na późniejsze epoki. Zespół projektu zrealizował kompleksowe badanie roli oraz zmian dotyczących tych artefaktów, podkreślając wspólną narrację na przestrzeni czasów i kultur. Badając cały cykl życia tych przedmiotów, od ich pierwotnych zastosowań, po dostanie się do kolekcji muzealnych na świecie, zespół projektu REFRAME starał się połączyć społeczeństwa z ich wspólnym dziedzictwem i promować innowacyjne praktyki muzealne dotyczące przybliżania historii. Jane Fejfer, koordynatorka projektu i Gabriella Cirucci, stypendystka działania „Maria Skłodowska-Curie” wyjaśniają: „Wiele spośród greckich i rzymskich artefaktów, które oglądamy dziś w muzeach, pokonały na przestrzeni lat ogromne dystanse i miały wyjątkowe historie. Niektóre z nich przeszły wiele transformacji, często trafiając w różne miejsca i stając się częścią nowych kompozycji. Wiele z nich nie czekało pod ziemią na ponowne odkrycie”.
Poznawanie nowych perspektyw dzięki REFRAME
Badaczom skupionym wokół projektu przyświecały cztery kluczowe cele, które skupiały się na ponownym wykorzystaniu greckich nagrobków i ofiar wotywnych w czasie i w różnych lokalizacjach. Celem prac było kompleksowe zrozumienie tych praktyk poprzez przeprowadzenie systematycznego badania, opracowanie internetowej bazy danych oraz wprowadzenie nowych ram badań ponownego wykorzystania artefaktów. Badacze chcieli także poznać greckie i rzymskie poglądy na temat antycznych artefaktów i umożliwić realizację badań porównawczych dotyczących różnych czasów i kultur. Ostatnim z celów naukowców było opracowanie innowacyjnej strategii komunikacji dla muzeów, uwzględniającej zainteresowanie reliktami historycznymi w czasach starożytnych i współczesnych. Ukierunkowane na osiągnięcie tych celów podejście wykorzystane przez badaczy projektu REFRAME obejmowało dokumentowanie fizycznych i geograficznych zmian dotyczących artefaktów, tworzenie nowych ram koncepcyjnych i prowadzenie badań terenowych w muzeach, bibliotekach i na stanowiskach archeologicznych w Kopenhadze, Rzymie i na terytorium Grecji. Realizacja założeń wymagała również zastosowania strategii badawczej opartej na studiach przypadków.
Nowa koncepcja muzeów
Oddziaływanie rezultatów projektu REFRAME wykracza poza dziedzinę badań akademickich. Zespół opracował innowacyjne podejście do badań muzealnych i komunikacji, zapewniając publiczności możliwość bliższego poznania historii poszczególnych artefaktów. Badacze dążyli do opracowania przystępnych i interesujących rozwiązań, które pozwoliły na podkreślenie znaczenia artefaktów na każdym etapie ich istnienia, od kontekstu ich stworzenia, aż do ekspozycji muzealnych. Dzięki inicjatywie wybrzmiał głośno pogląd mówiący, że historia nie jest domeną wyłącznie historyków, zachęcając ogół społeczeństwa do zainteresowania się tym, jak nasza przeszłość nadal wpływa na nasze dzisiejsze życie, podobnie jak robił to zespół projektu Uniwersytetu we Fryburgu Locus Ludi. Innowacyjne podejście zachęcało muzea do opowiadania historii poprzez artefakty, dzięki czemu odwiedziny w tych placówkach stały się interaktywnymi, pouczającymi doświadczeniami angażującymi gości. „W ramach prac udało nam się wypracować kompleksową, zrównoważoną i możliwą do powielenia strategię komunikacji muzealnej, którą można łatwo zastosować w innych europejskich instytucjach dziedzictwa kulturowego”, dodaje Cirucci.
Greckie i rzymskie artefakty na miarę naszych czasów
Rezultaty projektu REFRAME obejmowały utworzenie międzynarodowej sieci naukowej i uruchomienie wystaw, które łączyły starożytne artefakty ze współczesnymi krajobrazami kulturowymi, w tym współpracę wystawienniczą z Muzeum Thorvaldsena. Spuścizna projektu może wpłynąć na badania w obszarach wykraczających poza starożytność grecką i rzymską, ponieważ metodologie mogą być stosowane w innych okresach historycznych i kontekstach kulturowych. Co więcej, podejście wypracowane w ramach projektu REFRAME zachęca do szerszego uznania wspólnej przeszłości Europy i wyznacza nowe standardy dla badań i praktyk muzealnych, podkreślając kluczową rolę instytucji kulturalnych w utrzymywaniu zbiorowej pamięci i tożsamości.
Słowa kluczowe
REFRAME, Unia Europejska, artefakty greckie i rzymskie, artefakty, muzea, instytucje kultury
