Wpływ odstawienia technologii na samopoczucie
Media cyfrowe zmieniły społeczeństwo. Popularyzacja stałego dostępu do Internetu stanowiła prawdziwy przełom w środowiskach pracy, zmieniła sposób utrzymywania kontaktów towarzyskich i wpłynęła na to, jak zdobywamy wiedzę o świecie. Z czasem wiele osób zaczęło decydować się na odstawienie mediów cyfrowych, aby dbać o zdrowie i dobre samopoczucie. Dotychczas brakowało jednak badań naukowych dotyczących skuteczności takich wyborów. Zrealizowany dzięki wsparciu ze środków działania „Maria Skłodowska-Curie”(odnośnik otworzy się w nowym oknie) projekt Disconnect2Reconnect(odnośnik otworzy się w nowym oknie) jest poświęcony zagadnieniu świadomego odstawienia mediów cyfrowych i jego wpływu na samopoczucie osób, które podejmują taką decyzję.
Nowe normy i ich wpływ na samopoczucie
Dostęp do mediów cyfrowych zmienił znacząco zachowania ludzi. Trudno jest jednoznacznie określić ten wpływ - nowe możliwości są nierozłącznie związane z nowymi wyzwaniami, a samo zjawisko może wpływać na nasze zdrowie psychiczne, fizyczne i emocjonalne. W odpowiedzi na postępującą cyfryzację społeczeństwa badacze opracowali koncepcję cyfrowego dobrostanu(odnośnik otworzy się w nowym oknie). Stosowanie zrównoważonych praktyk cyfrowych wymaga uważności, kompetencji, zdolności do odłączenia się i świadomości norm społecznych dotyczących zachowań cyfrowych. Ze względu na zmiany zachodzące w cyfryzującym się społeczeństwie, normy społeczne również ulegają szybkim zmianom. Stały dostęp do Internetu sprawia, że pojawia się oczekiwanie nieustannej dostępności i gotowości do odpowiadania na wpisy w mediach społecznościowych, wiadomości od znajomych oraz pytania współpracowników. W ostatnich latach byliśmy jednak świadkami zmiany tych oczekiwań. Przedsiębiorstwa, które jeszcze do niedawna oczekiwały, że pracownicy będą odpowiadać na wiadomości wieczorem lub w dzień wolny, teraz próbują ich odwodzić od takich zachowań. Szybkie zmiany w społeczeństwie cyfrowym sprawiają także, że zwracamy coraz większą uwagę na nierówności cyfrowe. W przeszłości pojęcie to oznaczało brak dostępu do urządzeń lub Internetu. Obecnie oznacza także między innymi pewien stopień uprzywilejowania osób, które mogą zrezygnować z korzystania z sieci w dowolnej chwili. Dla niektórych osób nieustanna dostępność jest koniecznością.
Badanie doświadczeń mobilnych
W ramach projektu badacze zrealizowali dwa badania mające na celu lepsze zrozumienie wpływu celowej rezygnacji z mediów cyfrowych na samopoczucie. Ze względu na zmienność efektów, w ramach pierwszego badania do zbierania danych naukowcy wykorzystali urządzenia mobilne z aplikacją umożliwiającą gromadzenie danych metodą próbkowania doświadczeń(odnośnik otworzy się w nowym oknie). W ramach trwającego przez tydzień badania 105 osób wypełniało sześć kwestionariuszy dziennie, co pozwoliło na zgromadzenie bogatego zbioru danych zawierającego 4 028 odpowiedzi. Ich analiza wykazała, że odpowiedzi były bardzo zróżnicowane, jednak najważniejszym wnioskiem było to, że przerwa od mediów cyfrowych nie wpływała na samopoczucie respondentów w danym momencie ani na poczucie więzi społecznych. Analiza kontekstowa pozwoliła na dokładniejsze zbadanie danych. Jak twierdzi Hao Nguyen, stypendysta działania „Maria Skłodowska-Curie”: „Wyniki naszych badań potwierdzają, że gdy ludzie robią sobie przerwę od mediów cyfrowych, a jednocześnie spędzają czas z innymi osobami (w przeciwieństwie do spędzania czasu samotnie), ma to krótkotrwały pozytywny wpływ na ich samopoczucie”.
Trzyfalowe badanie panelowe
Drugie badanie zrealizowane przez badaczy było poświęcone długotrwałej zależności między korzystaniem z mediów cyfrowych, rezygnacją z ich używania i dobrym samopoczuciem. W ramach badania naukowcy zgromadzili dane trzykrotnie w ciągu jednego roku, w sześciomiesięcznych odstępach. W pierwszym przypadku udało się zebrać 1 509 wypełnionych kwestionariuszy, w drugim 1 088, a w trzecim 820. Celem badania było sprawdzenie reakcji respondentów na szybko zmieniające się i wzajemnie wykluczające się normy społeczne. Jak zauważa Nguyen: „Z rezultatów badania wynika, że oczekiwanie dostępności nadal stanowi normę w większym stopniu niż rezygnacja z mediów cyfrowych. W praktyce oznacza to, że ludzie odczuwają większą presję na bycie dostępnymi - znacznie większą niż na odłączenie się od świata cyfrowego”. Dalsze analizy pozwolą na ustalenie, w jaki sposób rezygnacja z mediów cyfrowych wpływa na dobrostan w dłuższym okresie, a także jaką rolę odgrywają kompetencje cyfrowe. W ramach projektu powstał szereg wytycznych pozwalających na dbanie o dobrostan cyfrowy. Wnioski wyciągnięte z badań stanowią podstawę inicjatyw realizowanych przez Unię Europejską, takich jak ramy kompetencji cyfrowych(odnośnik otworzy się w nowym oknie). Ze względu na ciągły rozwój mediów cyfrowych, badania realizowane przez zespół projektu Disconnect2Reconnect pomagają nam interpretować ich wpływ na jednostki i społeczeństwo.