Współpraca była równie ważna jak konkurencja w przednowoczesnej Europie
Dzieje przednowoczesnej Europy zwykle postrzega się przez pryzmat wojen, dzielących kontynent na państwa narodowe i tworzących relacje władzy między sąsiadami; podczas gdy to wojny „domowe“ decydowały o tym, jak rządzone były państwa, kto czerpał korzyści i jak dzielone były prawa i obowiązki. Komentując tę konwencjonalną wersję, Peter Wilson(odnośnik otworzy się w nowym oknie) z Uniwersytetu w Oxfordzie(odnośnik otworzy się w nowym oknie) zauważa: „Współpraca była równie ważna jak rywalizacja. Podczas gdy rządy postrzegały samowystarczalność jako czynnik zwiększający suwerenność, poważne wojny rzadko toczyły się bez pomocy z zewnątrz”. Wilson koordynował finansowany przez UE projekt FMSystem(odnośnik otworzy się w nowym oknie), który wykazał, że mobilizacja zasobów zewnętrznych poprzez „system fiskalno-wojskowy” była kluczem do rozwoju europejskich działań wojennych po około 1530 roku. „Podczas gdy kilka europejskich mocarstw zdobywało bogactwo dzięki globalnemu handlowi i koloniom, o dziwo działania wojenne pozostały skoncentrowane na Europie do połowy XIX wieku”, mówi Wilson.
Mobilizacja zasobów poprzez „centra fiskalno-wojskowe”
Zespół FMSystem, wspierany przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych(odnośnik otworzy się w nowym oknie), przeanalizował sześć studiów przypadków, obejmujących lata 1530-1870, kiedy to wymiana zasobów wojennych między jurysdykcjami politycznymi stała się bardziej systematyczna i rozległa, dzięki nowym metodom handlu na duże odległości i transferu finansowego. Stworzono bazę danych kontraktów obejmującą ponad 850 traktatów i konwencji dotyczących tymczasowego zatrudnienia zagranicznych żołnierzy, w których jedno mocarstwo płaciło drugiemu za ich usługi, a ich uzupełnieniem było około 500 umów dotyczących transferu innych zasobów. Studia przypadków koncentrowały się na miastach, które pełniły rolę „węzłów fiskalno-wojskowych”, czyli ośrodków wymiany zasobów wojennych. Sektor finansowy Amsterdamu pozwolił Francji wysyłać subsydia do sojuszniczej Szwecji za pomocą weksli, zamiast ryzykować transport srebra. Podobnie weneccy dyplomaci organizowali dostawy niemieckich żołnierzy, kontaktując się z książęcymi wysłannikami zgromadzonymi w Wiedniu na dworze cesarskim. Zespół FMSystem przyjrzał się także Londynowi, Genui (kluczowej dla transferów przez Morze Śródziemne) i Genewie (kluczowej dla interesów biznesowych Francji, Wielkiej Brytanii i Republiki Holenderskiej). „Wymiana zasobów stała się bardziej wyrafinowana i znormalizowana, zwłaszcza w latach 1660-1720, gdy europejskie siły zbrojne uległy większej instytucjonalizacji, a obcokrajowcy stanowili co najmniej jedną piątą personelu”, dodaje Wilson. „Podczas rewolucji francuskiej i epoki napoleońskiej w latach 1792-1815 rządy zaczęły pobierać więcej daniny krwi i skarbu od swoich obywateli, między innymi ograniczając pomoc dla obcych mocarstw. Choć zagraniczna służba wojskowa była kontynuowana w niektórych częściach Europy po 1815 roku, począwszy od lat czterdziestych XIX wieku proceder ten był coraz bardziej kwestionowany i zniknął w 1870 roku wraz z nacjonalizacją działań wojennych”. Z 1,8 miliona zarejestrowanych przejść statków digitalizacja danych o cłach sundzkich(odnośnik otworzy się w nowym oknie) pozwoliła także na ilościowe określenie przepływu zasobów ocieplenia przez Bałtyk w latach 1497-1857. „Chociaż dostawy wojskowe stanowiły stosunkowo niewielką część wysyłek, to często miały dużą wartość, a wahania dostaw mogły znacząco wpłynąć na zdolność państwa do prowadzenia wojen”, wyjaśnia Wilson.
Oddźwięk wojen w świecie przednowoczesnym w naszej epoce ponowoczesnej
Jak wspomniano, jednym z najważniejszych ustaleń projektu była XIX-wieczna nacjonalizacja działań wojennych, która uległa przyspieszeniu za sprawą współpracy międzynarodowej mającej na celu ograniczenie zaangażowania obywateli w wojny zewnętrzne, na przykład za sprawą Deklaracji paryskiej z 1856 r. zakazującej korsarstwa. „Odkrycia te mogą stanowić podstawę do współczesnych debat na temat tego, jak najlepiej reagować na rozprzestrzenianie się prywatnych firm wojskowych i ochroniarskich w obecnym międzynarodowym ponowczesnym porządku rozdrobnionej suwerenności”, mówi Wilson. Powstało już ponad 20 publikacji o otwartym dostępie(odnośnik otworzy się w nowym oknie), a studia przypadków Amsterdamu, Bałtyku, Genui i Genewy zostaną opublikowane w monografiach w przyszłym roku. W przyszłym roku ukaże się także książka prezentująca wyniki projektu za pomocą 67 obiektów i obrazów, a w 2027 r. kolejna, obejmująca całe badanie. Utworzona w ramach projektu baza danych obejmująca 1350 umów zostanie przekształcona w publicznie dostępny zasób cyfrowy.
