Wspieranie żywienia dzięki łączeniu systemów żywnościowych
Musimy zmienić koncepcję systemów żywnościowych, jeśli chcemy wyżywić ludność świata w zrównoważony sposób. Nasze skupienie na zbyt małej liczbie roślin uprawnych prowadzi do zubożenia gleb i ogranicza różnorodność biologiczną, a dodatkowo nieefektywnie przyczynia się do dostarczania wystarczającej ilości zdrowej i pożywnej żywności. Sytuacja żywnościowa jest jeszcze bardziej skomplikowana w Afryce. Biorąc pod uwagę ograniczone możliwości lokalnych zakładów przetwórczych, surowce są często eksportowane za granicę, a gotowe produkty o wyższej wartości są następnie odkupywane przez miejscową ludność. „Wiele osób nie ma dostępu do zdrowej, pożywnej żywności w przystępnej cenie”, wyjaśnia Mila Sell, koordynatorka projektu HealthyFoodAfrica(odnośnik otworzy się w nowym oknie) z Fińskiego Instytutu Zasobów Naturalnych(odnośnik otworzy się w nowym oknie). „Pojawiła się także potrzeba zwiększenia świadomości konsumentów, producentów i decydentów w zakresie żywienia”.
Budowanie laboratoriów systemów żywnościowych
Zespół finansowanego ze środków Unii Europejskiej projektu HealthyFoodAfrica miał na celu zbadanie sytuacji w Afryce na poziomie systemowym, aby znaleźć sposoby na wzmocnienie powiązań między podmiotami w całym systemie żywnościowym i umożliwienie wszystkim, od rolników po konsumentów, zabranie głosu na temat organizacji produkcji żywności. „Zdaliśmy sobie sprawę, że choć problem występuje na poziomie systemowym, rozwiązania muszą być dostosowane do kontekstu i dotyczyć problemów lokalnych”, dodaje Sell. „Dlatego zbudowaliśmy dziesięć laboratoriów systemów żywnościowych(odnośnik otworzy się w nowym oknie) w sześciu państwach - Beninie, Etiopii, Ghanie, Kenii, Ugandzie i Zambii. Każde z tych laboratoriów było koordynowane przez lokalne organizacje lub podmioty, które zajmowały się zagadnieniami takimi jak odżywianie i konsumpcja, zrównoważona produkcja lub bezpieczeństwo żywności”. Skupiając się na rozwiązywaniu lokalnych wyzwań, badacze przeanalizowali także możliwości zwiększania skali rozwiązań i dostosowywania ich do innych sytuacji. „Naukowcy i eksperci zajmujący się dziedzinami takimi jak przetwórstwo, produkcja żywności, bezpieczeństwo żywności i ekonomia rolnictwa dołączyli do nas, by współtworzyć rozwiązania z laboratoriami”, zauważa Sell. „To był niezwykle dynamiczny proces”.
Tworzenie lokalnych spółdzielni produkcji żywności
Realizacja projektu zaowocowała licznymi sukcesami. Prace nad rozwojem produkcji kukurydzy w obozie dla uchodźców w Ugandzie doprowadziło między innymi do utworzenia przez kobiety spółdzielni, założenia zakładu przetwórczego i uzyskania lepszych cen za produkty. „Początkowo skupialiśmy się na dostępie do rynku”, wyjaśnia Sell. „Współpracowaliśmy z ekonomistami, którzy badali, w jaki sposób mogą poprawić zarządzanie łańcuchem wartości. Zauważyliśmy jednak, że kluczowym wąskim gardłem była liczba pośredników biorących udział w procesie. Często byli to krewni płci męskiej, w związku z czym ich całkowite wyeliminowanie z procesu byłoby wyzwaniem”. Zespół projektu musiał zatem skupić się na budowaniu zaufania. W ramach tych działań badacze zorganizowali dyskusje, aby wykazać korzyści wynikające z umożliwienia kobietom uzyskiwania lepszych dochodów i rozwoju. Kolejny przykład z Zambii dotyczy rady ds. strategii żywnościowej, do której dołączyli rolnicy i przedstawiciele samorządów. Takie procesy sterowane przez obywateli i podejścia dostosowane do lokalnego kontekstu przełożyły się na wypracowanie bardziej integracyjnych i zrównoważonych lokalnych systemów żywnościowych.
Zrównoważona i systemowa zmiana strategii żywnościowej
Badacze mają nadzieję, że zmiany wdrożone w ramach projektu będą nadal przynosić rezultaty dostrzegalne na poziomie lokalnym. Wnioski z prac zostały zebrane i uwzględnione w szeregu publikacji(odnośnik otworzy się w nowym oknie), począwszy od podręczników szkoleniowych w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, a kończąc na poradnikach dotyczących różnych technik produkcji. „Celem tych publikacji jest omówienie wielu współczesnych wyzwań”, dodaje Sell. „Chociaż wiele z przeprowadzonych działań dotyczyło konkretnych kontekstów, istnieją sposoby na ich powiązanie”. W ramach projektu badacze opracowali także zalecenia strategiczne(odnośnik otworzy się w nowym oknie), które mają zapewnić, że zmiany wdrażane na szczeblu lokalnym będą trwałe i systemowe. „Staraliśmy się zidentyfikować problemy, które wymagały poruszenia”, zauważa Sell.
