Wsłuchiwanie się w dźwięki średniowiecznej Europy
Archeolodzy często koncentrują się na wizualnych aspektach przeszłości. Inni odtwarzają dawne zapachy. Teraz, dzięki archeoakustyce, badacze próbują ustalić, jakie dźwięki mogli słyszeć nasi przodkowie. Zrozumienie tej kultury słuchowej może dać nam pełniejszy obraz świata, w którym żyli, a nawet w sposób, w jaki myśleli. „W naszej percepcji świata wymiar dźwiękowy sąsiaduje z wizualnym”, wyjaśnia Zorana Đorđević(odnośnik otworzy się w nowym oknie), doktorantka na Uniwersytecie w Barcelonie(odnośnik otworzy się w nowym oknie). „Niezbędne jest zbadanie środowiska akustycznego świętych miejsc, ponieważ dźwięk – niematerialny i efemeryczny – działa jak pomost między sferą materialną i duchową”. W ramach projektu CULT-AURAL, finansowanego przy wsparciu programu działań „Maria Skłodowska-Curie”(odnośnik otworzy się w nowym oknie) (MSCA), Đorđević skupiła się na dźwiękach wydobywających się ze średniowiecznych krajobrazów klasztornych w Europie. „Badania archeoakustyczne średniowiecznych miejsc pomagają nam wyjść poza sferę wizualną i uznać dźwięk za równie ważny zapis historyczny”, zauważa Đorđević. W ramach projektu Đorđević chciała zrozumieć, jak daleko może rozprzestrzeniać się dźwięk z dużych instrumentów perkusyjnych – dzwonów, semantr, matraców – i czy tworzy on sieć dźwiękową pozwalającą na przesyłanie informacji. „Naprawdę ekscytujące jest to, że badam dźwięki dużych instrumentów perkusyjnych, których pokolenia naszych przodków słuchały na co dzień”, zauważa.
Akustyczne badania terenowe instrumentów perkusyjnych
Đorđević badała dźwięki dużych instrumentów perkusyjnych i sposób, w jaki rozchodzą się one w różnych miejscach. Zebrała dane akustyczne podczas badań terenowych prowadzonych w Katalonii, Norwegii i Serbii. Te trzy odrębne regiony Europy reprezentują różne tradycje chrześcijańskie (katolicką, protestancką i prawosławną) i trzy rodzaje instrumentów: dzwony (obecne we wszystkich praktykach chrześcijańskich), semantrony (zwykle w krajach prawosławnych), i matraca (występujące w Katalonii i powszechne w regionach historycznie ukształtowanych przez Hiszpanię). „Tak zebrane dane zostały następnie przetworzone i poddane analizie akustycznej”, dodaje Đorđević. „Potem przeprowadziliśmy symulację propagacji dźwięku tych instrumentów, aby zbadać sieć dźwiękową w regionie i przeanalizowaliśmy dźwięki każdego instrumentu”.
Odkrywanie historycznych skojarzeń dźwiękowych z przeszłości
Spośród szerokiej gamy wyników projektu Đorđević wyróżnia przede wszystkim analizę dźwiękową 10 średniowiecznych dzwonów(odnośnik otworzy się w nowym oknie) z norweskiego regionu Valdres. Ujawniła ona charakterystyczne głosy poszczególnych dzwonów i sposób, w jaki mogły one kształtować akustyczny krajobraz dźwiękowy. Zespół stworzył także symulacje wirtualnego rozprzestrzeniania się dźwięku(odnośnik otworzy się w nowym oknie) z analizą widoczności w katalońskim kościele Santa Maria d'Àneu. Celem badań była ocena roli kościoła w dolinie na podstawie widoczności i słyszalności dzwonów. Odkryto sieć dzwonów w lokalnych parafiach i podkreślono, że Santa Maria d'Àneu jest jednym z głównych kościołów w dolinie. W 2025 r., wraz ze swoją przełożoną Margare Ta Diaz-Andreu i kolegą Miquelem Lópezem Garcią, Đorđević współorganizowała również międzynarodową konferencję Resonances of the Past: Archaeomusicological Research in Catalonia(odnośnik otworzy się w nowym oknie) w Muzeum Muzyki w Barcelonie. Wkrótce ukaże się publikacja bazująca na wnioskach z konferencji.
Badania nieograniczająca się do archeoakustyki
Đorđević stwierdza, że stypendium podoktorskie MSCA było bardzo korzystne pod względem osiągnięć naukowych i potencjalnych kierunków badań. Obecnie poszukuje środków na dalsze badania. „Mam bardzo ambitny pomysł, który wykracza poza archeoakustykę. Wkrótce będą mogła powiedzieć więcej na ten temat”, mówi.
