Strategie wspierające zarządzanie bioróżnorodnością w gospodarstwach rolnych
Zarządzanie bioróżnorodnością może aktywnie wspierać procesy, których rolnicy potrzebują, aby zachować produktywność. Obejmuje to wzmocnienie naturalnego zwalczania szkodników oraz zapylania poprzez przyciąganie różnorodnych pożytecznych owadów, a także poprawę zdrowia gleby poprzez recykling substancji odżywczych. Jednak wiele obecnych praktyk rolniczych — takich jak uprawy monokulturowe i nadmierne stosowanie chemicznych pestycydów i nawozów — nie wspiera różnorodności biologicznej, a nawet może jej szkodzić. Aby zachęcić do odejścia od takich praktyk, potrzebne są badania terenowe, które w pełni angażują rolników i jasno pokazują zarówno koszty, jak i korzyści zarządzania różnorodnością biologiczną dla ich źródeł utrzymania. Taki był główny cel finansowanego ze środków UE projektu SHOWCASE(odnośnik otworzy się w nowym oknie). Zespół projektu przy współudziale rolników postanowił sprawdzić różne strategie zarządzania różnorodnością biologiczną, aby ocenić ich skuteczność. „Chcieliśmy pokazać całą sytuację, aby lepiej zrozumieć, dlaczego tak niewielu rolników przyjęło środki wspierające bioróżnorodność i pokazać, co należy zrobić” —wyjaśnia koordynator projektu David Kleijn z Wageningen University(odnośnik otworzy się w nowym oknie) w Holandii.
Zwiększanie bioróżnorodności, wzmacnianie produktywności
W ramach projektu utworzono sieci rolników, doradców, mieszkańców i naukowców na 11 tak zwanych eksperymentalnych obszarach bioróżnorodności w 10 europejskich krajach. Naukowcy odkryli, że rolnictwo przyjazne naturze pomogło zwiększyć bioróżnorodność we wszystkich badanych krajach. Na przykład na Węgrzech praktyki rolnicze przyjazne owadom zapylającym, takie jak wysiew rodzimych dzikich kwiatów, spowodowały wzrost populacji dzikich pszczół, bzygowatych i motyli. Pola dzikich kwiatów okazały się szczególnie ważne późnym latem, kiedy grunty orne nie zapewniają zapylaczom żadnych innych zasobów kwiatowych. W międzyczasie w Wielkiej Brytanii stwierdzono, że rośliny okrywowe, które są sadzone w celu pokrycia i ochrony gleby, gdy nie jest ona wykorzystywana przez inne uprawy, przynoszą znaczne korzyści dla różnorodności biologicznej. Około 26% więcej pająków i 53% więcej dżdżownic zaobserwowano na poletkach z uprawami okrywowymi w okresie zimowym. Te i inne ustalenia zostały zawarte w podręczniku projektu zatytułowanym „Farming with Biodiversity”(odnośnik otworzy się w nowym oknie), który służy jako praktyczny, oparty na dowodach przewodnik dla rolników, doradców i decydentów.
Wspieranie zrównoważonych praktyk
Prace polowe pomogły również zespołowi lepiej zrozumieć, co motywuje rolników i co można zrobić, aby zachęcać do zarządzania różnorodnością biologiczną. „We Francji sprawdziliśmy, czy zarządzanie użytkami zielonymi w celu uzyskania większej liczby kwiatów może poprawić plony słonecznika” — dodaje Kleijn. Kluczowym wnioskiem było to, że chociaż bogate w kwiaty użytki zielone przyciągały więcej pszczół i zwiększały zapylanie, ale to wsparcie finansowe miało kluczowe znaczenie dla wprowadzenia tego środka bioróżnorodności. „Odkryliśmy, że choć wielu rolników jest zainteresowanych bioróżnorodnością, dostrzegają oni również szereg barier” — zauważa Kleijn. „Należą do nich niedostatek porad dotyczących przejścia na bardziej zrównoważone praktyki oraz brak mechanizmów finansowania”. Inne wyzwania obejmowały obawy o to, co pomyślą inni rolnicy i czy praktyki zarządzania różnorodnością biologiczną pasują do powszechnych koncepcji tego, jak wygląda dobre rolnictwo. „Odkryliśmy, że zaufanie było naprawdę ważne” — dodaje Kleijn.
Docenienie za ochronę przyrody
Ustalenia te doprowadziły zespół projektowy do poczynienia szeregu obserwacji, w tym potrzeby lepszej komunikacji. W tym celu w ramach projektu opracowano materiały podnoszące świadomość(odnośnik otworzy się w nowym oknie), począwszy od materiałów informacyjnych na temat związku między różnorodnością biologiczną a bezpieczeństwem żywnościowym, po porady dotyczące bezpłatnych i skutecznych rozwiązań w zakresie zwalczania szkodników. Innym kluczowym spostrzeżeniem było zrozumienie, że rolnicy muszą być lepiej doceniani i nagradzani za ochronę przyrody. W chwili obecnej rolnicy, którzy włączają w swoją praktykę środki chroniące bioróżnorodność, ryzykują, że przegrają konkurencję na rynku globalnym, gdzie często wygrywa najniższy koszt. „Jeśli społeczeństwo chce, aby rolnicy przyjęli bioróżnorodność i nadal konkurowali na globalnym rynku, musi im za to płacić” — zauważa Kleijn. Jednym ze sposobów osiągnięcia tego celu może być zachęcanie innych podmiotów, w tym przemysłu spożywczego, do wspierania systemów rolniczych, które zwiększają różnorodność biologiczną, takich jak sadzenie żywopłotów. „Unijna dyrektywa w sprawie sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju(odnośnik otworzy się w nowym oknie) jest naprawdę pomocna w tym zakresie” — mówi Kleijn. „Jeśli możemy sprawić, że zarządzanie bioróżnorodnością będzie bardziej konkurencyjne, przyciągnie to więcej rolników do ochrony przyrody”.
