Najważniejsze wiadomości - Nowoczesne technologie w służbie zdrowia
Pod pojęciem e-zdrowia kryje się szereg technologii i usług, począwszy od elektronicznych kart pacjentów, aż po systemy opieki zdalnej ('telecare'), umożliwiających niesienie zdalnej pomocy pacjentom, którzy mogą się jednocześnie cieszyć komfortem własnych domów. I chociaż praktyczne sposoby wdrażania i stosowania rozwiązań z zakresu e-zdrowia mogą się między sobą różnić, to podstawowy cel jest zwykle ten sam i polega na wykorzystaniu technologii TIK do zapewnienia lepszej opieki, zwiększenia wydajności oraz ograniczenia kosztów. Neelie Kroes, Vice-przewodniczący Komisji Europejskiej odpowiedzialny za Strategię Cyfrową ('Digital Agenda'), powiedział, że "powinniśmy przemyśleć i wdrożyć zalecenia członków Komisji ds. e-Zdrowia ('eHealth Task Force') dotyczące: przekazania w ręce pacjentów kontroli nad ich danymi osobistymi; podjęcia działań na rzecz połączenia ze sobą różnorakich systemów i umożliwienia ich współpracy; zrewolucjonizowania opieki zdrowotnej w zakresie transparentności i odpowiedzialności; objęcia powyższymi zmianami wszystkich obywateli, nawet tych, którzy nie posiadają dostępu do Internetu". Finansowane ze środków UE projekty z dziedziny TIK wnoszą znaczący wkład na rzecz realizacji tych celów. Badacze będący przedstawicielami wielu dyscyplin naukowych, takich jak bioinformatyka, technologia sensoryczna, analiza semantyczna oraz łączność bezprzewodowa stawiają czoła powyższym barierom, stojącym na drodze do powszechnego wdrożenia systemów z dziedziny e-zdrowia. Elektroniczne karty pacjentów Jedną z takich inicjatyw jest projekt SemanticHealthNet(odnośnik otworzy się w nowym oknie) (1), w którym uczestniczy ponad 40 światowej klasy ekspertów. W ramach projektu SemanticHealthNet utworzono Sieć Doskonałości ('Network of Excellence'), której celem jest opracowanie skalowanego i trwałego, ogólnoeuropejskiego procesu organizacyjno-przywódczego w zakresie interoperacyjności semantycznej w dziedzinie medycyny klinicznej i biomedycyny. Celem prac projektowych jest zapewnienie, by systemy elektronicznych kart pacjentów ('Electronic Health Records' - EHR) zostały zoptymalizowane pod kątem opieki nad chorymi oraz wymagań państwowej służby zdrowia i badań klinicznych, niezależnie od mechanizmów leżących u podstaw tych systemów opieki zdrowotnej czy instytucji. Elektroniczne karty pacjentów stanowią kluczowy element wdrażania rozwiązań z zakresu e-zdrowia. Dzięki gromadzeniu danych w formie elektronicznej, systemy EHR zapewniają szybki i wydajny dostęp do kluczowych informacji na temat pacjentów: historii chorób, aktualnego stanu zdrowia oraz wymogów farmakologicznych. Rozwiązania EHR pozwalają nie tylko oszczędzać czas, ale mogą wręcz ratować życie ludzkie, zmniejszając ryzyko wystąpienia niepożądanych oddziaływań pomiędzy lekami lub też przeoczenia problemów zdrowotnych pacjenta. Zespół uczestniczący w projekcie EU-ADR(odnośnik otworzy się w nowym oknie) (2) udowodnił natomiast, że systemy EHR wspierają monitorowanie bezpieczeństwa farmakoterapii oraz ulepszają post-marketingowy nadzór nad lekami, dzięki szybszemu wykrywaniu niepożądanych reakcji na ich działanie. By najskuteczniej wykorzystywać systemy EHR dostęp do nich powinien być możliwy w dowolnym miejscu i czasie. Bazując na powyższej idei, uczestnicy projektu o nazwie "Inteligentne, otwarte usługi dla europejskich pacjentów" ('European Patients - Smart open Services' - (epSOS)(odnośnik otworzy się w nowym oknie) opracowują technologie, które umożliwią bezpieczny, trans-graniczny dostęp do danych medycznych. Inicjatywa epSOS finansowana jest w ramach unijnego Programu Ramowego na rzecz Konkurencyjności i Innowacji ('Competitiveness and Innovation Framework Porgramme' - CIP). W ramach projektu epSOS rozpoczęto prace nad e-Receptami, które umożliwią pacjentom odbieranie leków w dowolnym kraju UE (obecnie prace te są w fazie pilotażowej). Pogłębienie naszej wiedzy na temat diagnozy klinicznej oraz procesów podejmowania decyzji, a także wspomaganie tych elementów poprzez wykorzystanie technologii TIK, może pomóc stworzyć bardziej "inteligentne" systemy EHR. Wychodząc z powyższego założenia, uczestnicy projektu TRANSFORM(odnośnik otworzy się w nowym oknie) (3) tworzą "szybko uczący się system opieki zdrowotnej", którego podstawę stanowi zaawansowana infrastruktura obliczeniowa. System ten może pomóc zwiększyć bezpieczeństwo pacjentów oraz zwiększyć ilość badań klinicznych prowadzonych w Europie. Koordynatorem projektu TRANSFORM, w którym uczestniczy 15 europejskich uniwersytetów oraz dwa prywatne przedsiębiorstwa, jest King's College w Londynie. Celem powyższej inicjatywy jest sprawienie, by systemy wspierania procesów podejmowania decyzji stanowiły integralną część elektronicznych kart pacjentów, z których korzystają lekarze oraz przyspieszenie mechanizmów rekrutacji, leczenia oraz nadzorowania pacjentów uczestniczących w badaniach klinicznych, poprzez połączenie systemów EHR z naukowymi bazami danych. Chociaż oszczędności czasowe i finansowe, płynące ze stosowania EHR, są ogromne, istnieją także pewne zagrożenia. Dużym wyzwaniem pozostaje nadal ochrona i poufność krytycznych danych medycznych. Wyzwanie to podjęli uczestnicy projektu TAS3(odnośnik otworzy się w nowym oknie) (4), opracowujący architekturę TIK oraz bezpieczne usługi pozwalające zarządzać rozproszonymi informacjami osobistymi oraz przetwarzać je. Powyższa, zorientowana na usługi architektura może być wykorzystywana w wielu branżach, jednak jest szczególnie przydatna w dziedzinie e-zdrowia, gdyż pozwala pacjentom, pracownikom służby zdrowia, zaufanym podmiotom zewnętrznym, a nawet zautomatyzowanym systemom sensorycznym wprowadzać i pobierać informacje w dobrze zabezpieczony sposób. Chociaż oczekuje się, że systemy EHR będą miały duży wpływ na wydajność systemów opieki zdrowotnej, najsilniejszy oddźwięk rozwiązań z zakresu e-zdrowia w zakresie jakości opieki medycznej prawdopodobnie związany będzie z wdrożeniem rozwiązań z dziedziny technologii sensorycznych, zdalnego monitorowania oraz inteligentnego otoczenia. Od zdalnego monitorowania po roboty umożliwiające rehabilitację... Dzięki czujnikom wbudowanym w odzież, które rejestrują u pacjentów sygnały życiowe oraz symptomy choroby, lekarze mogą ściśle nadzorować stan zdrowia chorych oraz otrzymywać praktycznie natychmiastowo alarmy w razie zmiany jakichkolwiek parametrów. W połączeniu z rozwiązaniami z dziedziny telemedycyny oraz inteligentnego otoczenia, te "osobiste systemy ochrony zdrowia" pozwolą pacjentom pozostać we własnych domach i żyć stosunkowo normalnie, a jednocześnie być pod zdalną opieką i unikać uciążliwych wizyt w gabinetach lekarskich. W ramach projektu PERFORM(odnośnik otworzy się w nowym oknie) (5) opracowano natomiast system zdalnego monitorowania pacjentów cierpiących na schorzenia neurodegeneracyjne, takie jak choroba Parkinsona. System ten przetestowano podczas czterech wdrożeń pilotażowych, przeprowadzonych w Grecji, Hiszpanii oraz we Włoszech. Zaawansowane czujniki, opracowane przez konsorcjum PERFORM, umieszczane są na odzieży i akcesoriach i pozwalają monitorować zachowania użytkowników oraz ich sytuację motoryczną. Zgromadzone w ten sposób dane są następnie przetwarzane i płynnie przesyłane do scentralizowanego systemu przeprowadzającego ich analizę, co pozwala specjalistom z dziedziny opieki zdrowotnej dostosować kurację i harmonogram przyjmowania leków do potrzeb danego pacjenta. "System PERFORM umożliwi lekarzom przeprowadzanie znormalizowanej, obiektywnej oceny stanu zdrowia pacjentów oraz odpowiednie dostosowanie planów leczenia do ich osobistych potrzeb. Lekarze będą mieli ciągłe wsparcie w zakresie prowadzenia leczenia coraz większej liczby pacjentów. Za sprawą lepszej opieki zdrowotnej pacjenci będą cieszyć się wyższą jakością życia, większą niezależnością oraz silniejszym włączeniem społecznym", tłumaczą uczestnicy projektu. Skupiając się na aspektach łączności w telemedycynie, uczestnicy projektu CONCERTO(odnośnik otworzy się w nowym oknie) (6) opracowują technologie sieciowe, które umożliwią wdrożenie interaktywnych, multimedialnych aplikacji z zakresu e-zdrowia, korzystających z sieci bezprzewodowych. System CONCERTO będzie wspierał lekarzy w stawianiu wczesnej diagnozy oraz zapewnianiu zdalnej opieki medycznej, dzięki generowaniu, kodowaniu i przesyłaniu wysokiej jakości obrazów 3D i 4D. Pacjentom dochodzącym do zdrowia po chorobie platforma rehabilitacyjna, bazująca na rzeczywistości wirtualnej ('virtual reality' - VR), tworzona w ramach projektu REWIRE(odnośnik otworzy się w nowym oknie) (7), umożliwi pozostanie w domu przez większość czasu rehabilitacji, dzięki zdalnemu monitorowaniu przez pracowników opieki zdrowotnej, w obrębie środowiska VR. Inne podejście do rehabilitacji w domu obrali uczestnicy projektu SCRIPT(odnośnik otworzy się w nowym oknie) (8). Zespół projektowy opracowuje dwa prototypowe urządzenia robotyczne, których celem jest przede wszystkim rehabilitacja pacjentów dotkniętych wylewem. "System SCRIPT pozwoli ograniczyć ilość wizyt szpitalnych i domowych dla pacjentów i przedstawicieli opieki zdrowotnej, tym samym znacząco redukując koszty ponoszone przez placówki opieki medycznej, jednocześnie podnosząc jakość i standard tej opieki", twierdzą naukowcy, koordynowani przez Uniwersytet w Hertfordshire w Zjednoczonym Królestwie. Systemy bazujące na zdalnym monitorowaniu, rozwiązaniach z zakresu inteligentnego otoczenia, wirtualnej rzeczywistości raz robotyce przyczynią się do rozwoju "środowisk w służbie osób starszych" ('ambient assisted living' - AAL)(odnośnik otworzy się w nowym oknie), opracowywanych z myślą o pacjentach i osobach w podeszłym wieku, wymagających długoterminowej opieki i nadzoru. Oczekuje się, że w najbliższych latach rynek AAL bardzo się rozwinie, gdyż według szacunków odsetek osób w wieku powyżej 65 lat wzrośnie z 16,1% w roku 2000 do 27,5% w roku 2050. "W ujęciu ogólnym europejska populacja starzeje się, czego jednym ze skutków jest coraz większa liczba osób w podeszłym wieku, żyjących samotnie. Osoby te oddalone są od rodzin i muszą sobie radzić same: zdarza im się zapomnieć zażyć leki, wyłączyć piekarnik, czy też paść ofiarą wypadku w domu. Osoby te dotknięte są zagrożeniami, które można wyeliminować dzięki rozwiązaniom z dziedziny TIK", tłumaczy Theresa Skehan, pracownik Szwedzkiego Instytutu Technologii w Służbie Osób Starszych ('Swedish Institute of Assistive Technology' - SIAT) Theresa Skehan jest kierownikiem projektu MonAmi(odnośnik otworzy się w nowym oknie) (9), którego uczestnicy pracują nad zagadnieniami związanymi z interoperacyjnością aplikacji AAL. Z kolei w ramach projektu universAAL(odnośnik otworzy się w nowym oknie) (10) przeprowadzane jest scalanie wiedzy pozyskiwanej przez uczestników inicjatyw pokroju MonAmi, w celu stworzenia znormalizowanej, otwartej platformy wspomagającej opracowywanie przyszłych rozwiązań z dziedziny AAL. Chociaż niektóre z nowych rozwiązań nieprędko pojawią się na rynku komercyjnym, wszystkie z nich odegrają w przyszłości ważną rolę, wraz z przekształcaniem się europejskich systemów opieki zdrowotnej w systemy e-zdrowia. Jak zauważył Vice-Przewodniczący Kroes: "Europejczycy są dumni ze swych systemów opieki medycznej: jeśli jednak chcemy, by systemy te mogły nadal funkcjonować, musimy przeprowadzić pewne zmiany. Dzięki inteligentnym i innowacyjnym rozwiązaniom z dziedziny ochrony zdrowia możemy zapewnić przyszłym obywatelom Europy, niezależnie od ich lokalizacji, dostęp do wysokiej jakości opieki medycznej, w cenie, na którą stać nasze społeczeństwo". --- Projekty opisane w niniejszym artykule uzyskały wsparcie na rzecz badań naukowych w ramach Szóstego lub Siódmego Programu Ramowego (6PR lub 7PR). (1) Kompatybilność semantyczna wiedzy medycznej ('Semantic Interoperability of Medical Knowledge') (2) Wczesne wykrywanie niepożądanych reakcji na działanie leków dzięki integratywnemu przeczesywaniu danych klinicznych i informacji biomedycznej ('Early detection of adverse drug events by integrative mining of clinical records and biomedical knowledge') (3) Badania translacyjne a bezpieczeństwo pacjentów w Europie ('Translational research and patient safety in Europe') (4) Bezpieczna architektura współdzielenia usług ('Trusted architecture for securely shared services') (5) Zaawansowany, wieloparametrowy system ciągłego nadzoru i monitorowania funkcji motorycznych pacjentów cierpiących na chorobę Parkinsona i inne schorzenia neurodegeneracyjne ('A sophisticated multi-parametric system for the continuous-effective assessment and monitoring of motor status in Parkinson's disease and other neurodegenerative diseases') (6) Świadomy kontekstu i treści system dostarczania interaktywnych, mikro-multimedianych aplikacji z dziedziny opieki zdrowotnej ('Content and context aware delivery for interactive micro-multimedia healthcare applications') (7) Alternatywne rozwiązania w zakresie rehabilitacji dzięki reaktywnym środowiskom domowym ('Rehabilitative Wayout In Responsive home Environments') (8) Monitorowana opieka i rehabilitacja z udziałem osobistych tele-robotów ('Supervised Care & Rehabilitation Involving Personal Tele-robotics') (9) Upowszechnianie inteligentnych technologii w służbie osób starszych ('Mainstreaming on ambient intelligence') (10) Uniwersalna, otwarta platforma oraz specyfikacja odniesienia w dziedzinie technologii w służbie osób starszych ('UNIVERsal open platform and reference Specification for Ambient Assisted Living') Użyteczne odnośniki: - informacje na temat 7PR w bazie danych CORDIS(odnośnik otworzy się w nowym oknie) - informacje na temat inicjatywy CIP w bazie danych EUROPA(odnośnik otworzy się w nowym oknie) - informacje na temat technologii TIK w dziedzinie opieki zdrowotnej w bazie danych EUROPA(odnośnik otworzy się w nowym oknie) - informacje na temat Działania na Rzecz Wspierania Technologii TIK w bazie danych EUROPA(odnośnik otworzy się w nowym oknie) - informacje na temat projektu epSOS w bazie danych EUROPA(odnośnik otworzy się w nowym oknie) - informacje na temat projektu SemanticHealthNet w bazie danych CORDIS(odnośnik otworzy się w nowym oknie) - informacje na temat projektu EU-ADR, wcześniej ALERT, w bazie danych CORDIS(odnośnik otworzy się w nowym oknie) - informacje na temat projektu TRANSFORM w bazie danych CORDIS(odnośnik otworzy się w nowym oknie) - informacje na temat projektu TAS3 w bazie danych CORDIS(odnośnik otworzy się w nowym oknie) - informacje na temat projektu PERFORM w bazie danych CORDIS(odnośnik otworzy się w nowym oknie) - informacje na temat projektu CONCERTO w bazie danych CORDIS(odnośnik otworzy się w nowym oknie) - informacje na temat projektu REWIRE w bazie danych CORDIS(odnośnik otworzy się w nowym oknie) - informacje na temat projektu SCRIPT w bazie danych CORDIS(odnośnik otworzy się w nowym oknie) - informacje na temat projektu MONAMI w bazie danych CORDIS(odnośnik otworzy się w nowym oknie) - informacje na temat projektu universAAL w bazie danych CORDIS(odnośnik otworzy się w nowym oknie) Odnośne publikacje: - Najważniejsze wiadomości - bardziej bezpieczni, aktywni i niezależni: sprawdzone korzyści płynące z ze stosowania technologii w służbie osób starszych(odnośnik otworzy się w nowym oknie) - Najważniejsze wiadomości - Otwarty rynek oprogramowania w służbie osób starszych(odnośnik otworzy się w nowym oknie) - Najważniejsze wiadomości - Dr Robot, neurochirurg(odnośnik otworzy się w nowym oknie) - Najważniejsze wiadomości - Szwedzie zamiłowanie do technologii(odnośnik otworzy się w nowym oknie) - Najważniejsze wiadomości - Mniej inwazyjna chirurgia dzięki maleńkim robotom(odnośnik otworzy się w nowym oknie)