Współpraca w stylu nordyckim
Pięć krajów skandynawskich ma długą historię skutecznej współpracy i integracji, zwłaszcza w dziedzinie badań. Styl współpracy ma charakter oddolny, gdzie wiele inicjatyw powoływanych jest przez społeczności naukowe, w przeciwieństwie do podejścia odgórnego i opartego na polityce, które jest stosowane w UE. W ramach finansowanego przez UE projektu NORDERA (Lessons learnt from Nordic research coordination in context of the ERA) porównano te dwa style. Zespół zidentyfikował najlepsze praktyki nordyckie i zbadał ich potencjalne zastosowanie w kontekście badań EPB. Prace dotyczyły również przenoszenia tych praktyk na grunt EPB. Projekt NORDERA został powołany jako działanie wspierające inicjatywę ERA-NET. Naukowcy zidentyfikowali potrzebę wzmocnienia współpracy transgranicznej i gromadzenia zasobów w ramach wspólnych badań. Zgodnie z ustaleniami projektu takie podejście jest jedynym sposobem zaspokojenia potrzeb globalizacji i rozwiązywania współczesnych problemów społecznych. W rezultacie powołano Nordycką Przestrzeń Badań i Innowacji (NORIA), która ma podobne cele do EPB. Jedną z zalet systemu nordyckiego jest fakt, iż badania i innowacje odbywają się w ramach ugruntowanej platformy instytucjonalnej. Platforma ta oparta jest na długoletniej wspólnocie kulturowej i wzajemnym zaufaniu. Mimo stosunkowo niewielkiego budżetu naukowcy z krajów nordyckich mają wysoki wskaźnik publikacji, a ich prace są często cytowane na arenie międzynarodowej. Aktywnie angażują się również w sieci badawcze UE, a ich ogólna działalność przewyższa średnie wskaźniki europejskie. Zespół stwierdził również, że obszar nordycki stanowi doskonałą okazję do eksperymentowania z modelami finansowania. Przykładem może być nadrzędna inicjatywa badawcza (Top-level Research Initiative, TRI) z 2008 roku. Inicjatywa TRI bazuje na finansowaniu ze wspólnej puli, a zatem przypomina unijne wspólne planowanie. Naukowcy z NORDERA stwierdzili, że model TRI umożliwia nordyckim agencjom finansującym zawieranie umów dotyczących wspólnego finansowania i wspólnej puli funduszy w bardziej prosty sposób niż w przypadku unijnych agencji finansujących. Prostota jest głównym powodem sukcesu programu. Podobnym przykładem jest również inicjatywa Nordic Centres of Excellence, która również korzysta ze wspólnej puli finansowania. Rezultaty projektu NORDERA zostały opublikowane w trzech głównych sprawozdaniach. Dokumentacja projektu dotycząca mocnych stron nordyckich modeli finansowania i wspólnych badań zawiera sugestie dla UE. Takie zmiany mogą przyczynić się do poprawy integracji EPB.
Słowa kluczowe
Nordycki, koordynacja badań, Europejska Przestrzeń Badawcza (EPB), finansowanie, NORDERA, NORIA
