Ocena pochodzenia otyłości
Występowanie otyłości wśród dzieci osiągnęło wymiar światowej epidemii. Mimo zwiększania wiedzy o endokrynnej i neuronalnej regulacji równowagi energetycznej, mechanizmy powstawania otyłości pozostają niejasne. Coraz więcej danych sugeruje, że czynniki warunkujące działają na wczesnych etapach życia i narażenie na zanieczyszczenia środowiska zwiększa podatność na otyłość. Naukowcy z finansowanego przez UE projektu OBELIX (Obesogenic endocrine disrupting chemicals: linking prenatal exposure to the development of obesity later in life) zbadali hipotezę, zgodnie z którą prenatalne narażenie na EDC w żywności odgrywa rolę w rozwoju otyłości w późniejszym wieku. Uczestnicy projektu skupili się na sześciu głównych klasach EDC, czyli na dioksynach, polichlorowanych bifenylach, bromowanych środkach pożarniczych, pestycydach organochlorowych, ftalanach oraz perfluorowanych kwasach alkilowych (PFAA). Badając kohorty urodzeń z całej Europy, naukowcy zaobserwowali, że okołoporodowe narażenie na EDC jest bardzo częste. Stworzyli oni nowatorskie metody oceny obecności związków chemicznych w krwi pępowinowej i mleku matki. Po ocenie epidemiologicznej masy urodzeniowej, wzrostu i indeksu masy ciała (BMI) u dzieci odkryto, że prenatalne narażenie na PCB 153 jest związane ze zmniejszeniem masy urodzeniowej. Prenatalne narażenie na dichlorodifenylodichloroetylen (DDE) jest związane z szybkim wzrostem dzieci do 2 roku życia, a narażenie okołourodzeniowe na związki podobne do dioksyn zwiększa BMI. W innej części projektu naukowcy prowadzili badania na zwierzętach, aby potwierdzić obserwacje epidemiologiczne. Okołourodzeniowe narażenie myszy na różne EDC skutkowało zmienionymi poziomami lipidów i zaburzeniami metabolicznymi, które jednakże nie były spójne ze zwiększoną masą ciała. Badania nad mechanizmem działania EDC wykazały zmiany epigenetyczne i ekspresji genów towarzyszące różnicowaniu komórek tłuszczowych. Dodatkowe badania krwi pępowinowej pokazały związek z sygnalizacją glikokortykoidową, estrogenową i progesteronową. Ponadto ocena ryzyka ujawniła, że krytyczne stężenia pewnych EDC są niższe niż te stanowiące obecnie poziom dopuszczalnego dziennego narażenia (TDI). Obecne TDI mogą więc nie być wystarczająco bezpieczne. Reasumując, wyniki projektu OBELIX wskazują, że na EDC narażenie na wczesnych etapach życia może zmienić szlaki metaboliczne odpowiedzialne za regulację masy ciała. Długoterminowe konsekwencje tego wpływu we wczesnym dzieciństwie będą przedmiotem dalszych badań.
Słowa kluczowe
Otyłość, związki zaburzające równowagę hormonalną, narażenie prenatalne, lipid, ekspresja genów
