Odpowiedzialne prowadzenie badań nanotechnologicznych
Nanotechnologia zajmuje się obiektami mniejszych niż 100 nm (nanometrów), czyli jedna miliardowa metra. W tak małej skali materiały wykazują unikalne właściwości elektryczne, magnetyczne i optyczne niewystępujące w przypadku większych fragmentów tych samych substancji. Niestety, nanometrowe wymiary oznaczają też, że niepożądane ciała obce mogą przenikać przez naturalne bariery ciała ludzkiego. Choć potencjalne zastosowania są emocjonujące, konieczne jest też stosowanie etycznych i bezpiecznych praktyk badawczo-rozwojowych. Z tego względu Komisja Europejska rekomendowała Kodeks Postępowania dla odpowiedzialnych badań w nanonaukach i nanotechnologii. W ramach finansowanego przez UE projektu NANOCODE opracowano platformę ułatwiającą upowszechnienie Kodeksu i egzekwowanie jego przestrzegania. Wykorzystując ankiety elektroniczne, rozmowy kierowane ioraz dyskusje grupowe, naukowcy uzyskali cenne informacje od zainteresowanych stron w Europie i poza nią. Dokonano oceny nastawień, oczekiwań i zastrzeżeń względem Kodeksu Postępowania Komisji Europejskiej. Po dostosowaniu szczegółów podczas debat krajowych i międzynarodowych uczestnicy projektu NANOCODE opracowali platformę MasterPlan i narzędzie oceny skuteczności CodeMeter. Platforma MasterPlan wskazuje poziom świadomości Kodeksu Postępowania oraz poziom jego realizowania. Prezentowane są realistyczne, wykonalne politycznie, zgodne z istniejącymi wytycznymi możliwości oraz rekomendacje modyfikowania i wdrażania Kodeksu Postępowania. Uwzględniono również identyfikację czynników zachęcających i zniechęcających do przyjęcia tych zasad. Narzędzie CodeMeter ma postać łatwego w obsłudze pliku w formacie I zawiera 13 kierowanych pytań, na które odpowiedzi są automatycznie oceniane w celu określenia bieżącego poziomu zgodności z Kodeksem Postępowania. Poruszane tematy obejmują upowszechnianie wyników badań (w tym problemy plagiatów I fałszowania danych), zgodność z przepisami, praktyki uczestnictwa, możliwości przenikania nanoobiektów do organizmu człowieka I inne. Na zakończenie prezentowany jest wynik wraz z wytycznymi dotyczącymi jego interpretowania. Oczekuje się, że opracowane przez projekt NANOCODE narzędzia MasterPlan I CodeMeter będą mieć istotny wpływ na podejmowanie decyzji dotyczących etycznego I bezpiecznego prowadzenia badań nanotechnologicznych oraz zachęcą do autorefleksji na temat faktycznego przestrzegania zasad oraz wytycznych Kodeksu Postępowania Komisji Europejskiej. Pierwszy cel pozwoli poszerzyć zakres wykorzystania, natomiast realizacja drugiego powinna promować prawidłowe egzekwowanie, w obu przypadkach z korzyścią dla badań, przemysłu I społeczeństwa.
