Odkrywanie głębinowych ekosystemów morskich
Celem projektu HERMIONE (Hotspot ecosystem research and man's impact on European seas) było lepsze zrozumienie funkcjonowania ekosystemów z kluczowych stanowisk w europejskich głębinach oceanicznych. Interdyscyplinarny zespół naukowców działający pod egidą projektu HERMIONE zajął się badaniem dynamiki naturalnej, dystrybucji i wzajemnych powiązań ekosystemów oraz ich wkładu w życie ludzi i gospodarkę lokalną. Naukowcy badali szeroki zakres wysoce narażonych siedlisk głębinowych, aby ustalić wpływ zmian klimatu i działalności człowieka, w tym rybołówstwa, przemysłu wydobywczego, instalacji na dnie morza i zanieczyszczeń. Przygotowano szereg zaawansowanych eksperymentów, obejmujących między innymi długoterminowe monitorowanie wrażliwych środowisk. Badania wykazały, że koralowce zimnowodne na północnym Atlantyku reagują na ocieplanie się klimatu od ostatniej epoki lodowcowej, migrując coraz dalej na północ. Scenariusze modelowane komputerowo pokazały, że koralowce głębinowe mogą odgrywać istotną rolę w obiegu węgla za sprawą transferu materii organicznej z powierzchni na rafę koralową. Stwierdzono, że koralowce zimnowodne w Morzu Śródziemnym już obecnie występują na skraju swojego zasięgu i istnieje niebezpieczeństwo, że dalsze ocieplenie zmniejszy ich populację. We wszystkich badanych siedliskach, w tym w Arktyce, znaleziono śmieci morskie, jednak najwięcej występuje ich w najgłębszych regionach Morza Śródziemnego. Szczegółowe badania u wybrzeży północno-wschodniej Hiszpanii wskazały, że połowy z wykorzystaniem włoków dennych mają znaczny wpływ na dno morza, powodując jego wygładzanie oraz przesuwanie luźnych osadów dennych. Prowadzi to do przenoszenia osadów w głębsze obszary nieobjęte połowem i tłamszenie organizmów żyjących na dnie, przez co rybołówstwo wywiera wpływ na obszar znacznie wykraczający poza miejsca samych połowów. Badacze stwierdzili też, że populacje drobnoustrojów, szkarłupni na północnym Atlantyku i rekinów głębinowych w Morzu Śródziemnym wykazują wyraźnie różnice w porównaniu z populacjami w obszarach sąsiadujących. Wyniki te są bardzo ważne dla gospodarki rybackiej i ochrony środowiska, szczególnie w intensywnie eksploatowanych regionach, do jakich należy Morze Śródziemne. Projekt ten przyczynił się też do lepszego zrozumienia złożonych relacji między królestwami eukariontów, prokariontów i wirusów, których interakcje biologiczne mają ogromny wpływ na adaptację wielu bezkręgowców głębinowych. Naukowcy mogą teraz wykazać rolę sprzężenia zwrotnego w ekspresji genów między bezkręgowcami i bakteriami. Dodatkowo opracowano mapy setek tysięcy genów, których ekspresja następuje w reakcji na różne stresory środowiskowe, w tym hipoksję, wysokie stężenie siarki i odpowiedzi immunologiczne. Wnioski badawcze HERMIONE są wykorzystywane w debacie toczącej się w Komisji Europejskiej na temat nowelizacji wspólnej polityki rybołówstwa, a także w ramach Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) w związku ze skutkami połowów z użyciem włoków dennych. Wyniki te zostały też wykorzystane do identyfikacji ekologicznie lub biologicznie istotnych obszarów morskich, takich jak strefa Hatton-Rockall w północno-wschodniej części Oceanu Atlantyckiego. Wiedza uzyskana w toku realizacji omawianego projektu oznacza wkład w politykę środowiskową UE i wsparcie w tworzeniu skutecznych planów gospodarowania w celu zapewnienia ochrony środowiska morskiego i jego naturalnych skarbów.
Słowa kluczowe
Głębinowe, ekosystemy, koralowce zimnowodne, HERMIONE, rybołówstwo, zaśmiecanie mórz, włoki denne
