Badania nad lisem pospolitym przydatne w kontekście rozmnażania się w niewoli
Celem projektu JACKALS (Measuring Levels of MHC diversity between free-ranging and potentially isolated populations of black-backed jackals (Canis mesomelas)) było zbadanie poziomów zmienności genetycznej skojarzonej z genami bezpośrednio związanymi z przetrwaniem gatunku występującego na całym świecie. Jako odpowiedni marker środowiskowych czynników stresogennych wybrano geny funkcji odpornościowej głównego układu zgodności tkankowej (MHC). Początkowym gatunkiem wytypowanym do badania był szakal czeprakowy, jednak po wybuchu wścieklizny wśród tej populacji, zdecydowano się na wybór lisa pospolitego (najszerzej rozpowszechnionego mięsożercy lądowego). Próbki genetyczne pochodziły z rozmaitych obszarów występowania, w tym z lasów tundry, tajgi, lasów o klimacie umiarkowanym, ekosystemów trawiastych i pustynnych. W związku z tym zgromadzono dane obejmujące największą liczbę parametrów środowiskowych odnoszących się do jednego gatunku. Aby amplifikować genomowe obszary zainteresowania (geny klasy II MHC egzonu DRA i DRB) posłużono się łańcuchową reakcją polimerazy (PCR). Badacze zidentyfikowali 22 nowe allele DRB u lisów ze Stanów Zjednoczonych (w tym z Alaski), z których 20 występowało wyłącznie w tym regionie. Badanie obejmie także występujący w górach Sierra Nevada, krytycznie zagrożony i prawdopodobnie odrębny gatunek lisa pospolitego. Zidentyfikowano łącznie 19 alleli w regionie półwyspu Fennoskandzkiego (który obejmuje półwysep Skandynawski, Finlandię, Karelię i półwysep Kolski), z których 10 występowało wyłącznie w tym regionie. Odkrycie to wzbudziło szczególne zainteresowanie, ponieważ może ono oznaczać, że owe allele odpowiadają za adaptację układu odpornościowego do surowych warunków klimatycznych. Projekt JACKALS pomógł wykazać, co sprawia, że lis pospolity odniósł tak duży sukces jako gatunek, i ujawnił wysoki stopień różnorodności allelicznej w obrębie określonego regionu genomicznego związanego z rozpoznawaniem patogenów. Różnorodność ta ukazała zdolność do generowania i zachowywania adaptacji do określonych warunków regionalnych. Jednak badania nad populacją lisa w Australii wykazały, że gatunek ten potrafi przetrwać, gdy w tym regionie genomicznym brak różnorodności. Zrozumienie, które geny i profile alleliczne ulegają ekspresji w rozmaitych warunkach zewnętrznych (np. ryzyko zachorowania) będzie nieocenionym wsparciem dla programów rozmnażania w niewoli obejmujących przyszłe gatunki zagrożone wyginięciem. Utrzymanie odpowiednich poziomów różnorodności genetycznej znacznie zwiększy szanse na przetrwanie zwierząt wypuszczonych na wolność. W związku z tym wyniki projektu powinny szczególnie zainteresować ogrody zoologiczne, rezerwaty dzikiej przyrody i parki narodowe.
Słowa kluczowe
Środowiskowe czynniki stresogenne, JACKALS, lis pospolity, Vulpes vulpes, główny układ zgodności tkankowej, łańcuchowa reakcja polimerazy, allele DRB, hodowla w niewoli
