Prawo i etyka w robotyce
Od pojawienia się pierwszych komputerów koncepcja myślących maszyn stała się jednym z ulubionych tematów twórców fantastyki naukowej. Już od samego początku było jasne, że konieczna będzie struktura kontroli takich maszyn. Temat prawa w robotyce był poważnie rozważany przez europejskich specjalistów w dziedzinie prawa w latach 80. ubiegłego wieku. Większość badań wiązała się jednak z technologią inteligentnych agentów w oprogramowaniu i choć badania skupiały się na ważnych zagadnieniach prawnych, które miały regulować przyszłe przepisy w zakresie robotyki, dziedzina ta pozostawała bliższa fantastyki naukowej niż rzeczywistości. Pierwsze badania tej problematyki podjął finansowany ze środków UE projekt "Regulating emerging robotic technologies in Europe: Robotics facing law and ethics" (ROBOLAW). Wśród głównych celów projektu znalazło się identyfikowanie implikacji prawnych i etycznych nowych technologii robotycznych i ustalanie, czy istniejące ramy prawne są adekwatne w kontekście konkretnego poziomu technologicznego. W badaniach uwzględniany jest też wpływ postępów w dziedzinie robotyki na europejskie wartości społeczne. Uczestnicy projektu ROBOLAW zajęli się nie tylko robotyką rozumianą w sposób konwencjonalny, ale też analizowali status prawny innych nowości technicznych, takich jak nanotechnologie, neuroprotezy i interfejsy mózg-komputer. W badaniu zastosowano metody multidyscyplinarne i analizy porównawcze, a wyniki pozwoliły zidentyfikować obszary przepisów europejskich wymagające reformy. W ramach projektu ROBOLAW zorganizowano warsztat, podczas którego zaproszeni prelegenci analizowali te kwestie. Wyniki dyskusji opublikowano wraz z metodologią badawczą jako obszerny materiał referencyjny. Od tego czasu stworzono cały cykl publikacji ROBOLAW. Projekt pozwolił też wypracować strukturę stosownych technologii odpowiednio do poziomu autonomii, wykonywanych zadań, związków z ludźmi i innych kryteriów. Taksonomia wraz z towarzyszącą jej analizą przypadków pomoże doprecyzować pytania natury prawnej, szczególnie w kwestii praw. Raport opublikowany przez zespół ROBOLAW analizuje wpływ technologii robotycznych na prawa w Europie. W jednym z pism opublikowano artykuł dyskusyjny poświęcony robotyce przemysłowej, technologiom wspomagającym i robotyce biomedycznej. Szeroko zarysowana problematyka tych publikacji i innych warsztatów projektu dotyczyła wpływu nowych technologii na nasze postrzeganie człowieczeństwa oraz możliwości projektowania ich w sposób chroniący wartości ludzkie. Wnioski z projektu znajdą zastosowanie również do wielu innych technologii. Wyniki projektu ROBOLAW powinny wspomóc ochronę praw, na które będą wpływać nowe technologie.
Słowa kluczowe
Etyka, robotyka, prawo w robotyce, technologie robotyczne, wartości społeczne
