Perspektywiczna wizja przyszłości EPB na konferencji zamykającej projekt VERA
Od wielu lat UE dąży do stworzenia europejskiej przestrzeni badawczej (EPB). Mimo iż nierozstrzygnięte sprawy wciąż blokują ukończenie EPB, według sprawozdania z postępu prac nad EPB z 2014 r. posuwamy się w dobrym kierunku. W nadchodzących latach EPB będzie dalej ewoluować stosownie do zmieniającego się kontekstu. Uczestnicy projektu VERA (Forward Visions on the European Research Area) – którego konferencja zamykająca odbyła się w ubiegłym tygodniu w Brukseli – pracowali przez minione trzy lata wraz z dziesięcioma instytucjami partnerskimi nad wypracowaniem wiedzy naukowej, która lepiej wyposaży EPB do radzenia sobie z wyzwaniami, jakie niesie przyszłość. Znaczna część prac zespołu VERA poświęcona była przygotowaniu czterech scenariuszy możliwego rozwoju europejskiego społeczeństwa i EPB – czterech „wizji świata” w 2030 r. Zabrawszy głos na konferencji, koordynatorka projektu, Stephanie Daimer z Instytutu Fraunhofera ds. Badań nad Systemami i Innowacjami (ISI), przedstawiła cztery możliwe scenariusze, których odmienne konteksty i reakcje społeczne znajdują się pod wpływem zewnętrznych i wewnętrznych czynników, takich jak wychodzenie lub nie UE z kryzysu czy następowanie poważnych zmian klimatycznych. Scenariusze zostały opracowane wspólnie przez zespół VERA i interesariuszy na podstawie szczegółowego przeglądu działań z zakresu badań, rozwoju technologicznego i innowacji (BRTI) oraz trendów i czynników wpływających na długofalową zmianę europejskiego zarządzania BRTI. Idea leżąca u podstaw każdego ze scenariuszy zawiera się w jego nazwie: „Wiedza prywatna – globalne rynki” (Private Knowledge – global markets); „Wyzwania społeczne – wspólne działanie” (Societal challenges – joint action); „Odrębne rozwiązania – lokalność ma swój urok” (Solutions apart – local is beautiful); oraz „Czasy kryzysów – eksperci u steru” (Times of crises – experts at the wheel). Stephanie Daimer wyjaśniła, w jaki sposób zespół VERA wykorzystał te scenariusze na dwa zasadnicze sposoby. Po pierwsze posłużyły one naukowcom jako narzędzie w strategicznej debacie z interesariuszami, a po drugie zespół VERA przyjrzał się scenariuszom przez „okulary polityczne” aby wspomóc tworzenie struktury przyszłych wyborów na rzecz EPB. Na podstawie tego dorobku, wszelkie kwestie uznane przez zespół VERA jako godne rozważenia przez decydentów zostały przedstawione w formie informatora. Jeden z takich informatorów, pt. „Ewoluujące wymiary europejskiego krajobrazu badań naukowych i innowacji” (Evolving Dimensions of the European Research and Innovation Landscape), został zaprezentowany na konferencji zamykającej przez członka zespołu VERA, Rafaela Poppera z Uniwersytetu w Manchesterze. Informator przedstawia „zagadnienia wymagające rozważenia pod kątem polityki”, a nie „zalecenia w zakresie polityki”, aby zachować otwarty charakter dyskusji nad EPB. Stephanie Daimer zauważyła: „Jako że nadrzędne cele europejskiej przestrzeni badawczej wymagają jeszcze naszym zdaniem zdefiniowania, rola projektu VERA polega na systematycznym prezentowaniu za pomocą scenariuszy możliwych, alternatywnych ścieżek rozwoju oraz na analizowaniu implikacji politycznych tych scenariuszy i przedstawianiu ich jako uporządkowanego zbioru wyborów i powiązanych z nimi konsekwencji”. Przygotowany zostanie jeszcze co najmniej jeden informator zawierający rozważania dotyczące długofalowej perspektywy, opartej na wszechstronnej analizie opracowanych scenariuszy EPB w roku 2030. Ma to istotne znaczenie, ponieważ podejmowane dzisiaj wybory polityczne wpłyną na dostępność alternatyw w przyszłości. Jak objaśnia Daimer: „Aby uniknąć niezamierzonych trajektorii dzisiejszych wyborów, musimy zdawać sobie sprawę z ich konsekwencji. Na przykład ‘warunki ramowe’, takie jak IPR, normy czy zamówienia publiczne, będą wyglądać całkowicie odmiennie w zależności od kontekstu politycznego, w jakim funkcjonują, który to z kolei kontekst same kształtują. Mimo iż kwestie te postrzegane są nieraz jako czysto techniczne, scenariusze VERA uczuliły nas na głęboko polityczny charakter debat regulacyjnych”. Wypowiadając się w czasie konferencji zamykającej, Fabienne Gautier – która pracuje nad polityką EPB z ramienia DG ds. Badań Naukowych i Innowacji Komisji Europejskiej – zauważyła, że dorobek VERA może stanowić narzędzie do tworzenia polityki opartej na dowodach, zapewniając wytyczne na potrzeby przyszłego ukierunkowania polityki w różnych kontekstach zdominowanych przez rozmaite wyzwania społeczne. Obecnie toczą się rozmowy między zespołem a Komisją Europejską i przedstawicielami platformy interesariuszy EPB nad sposobem skutecznego wykorzystania dorobku projektu VERA, którego partnerzy już zostali zaproszeni do zaprezentowania go Komitetowi Europejskiej Przestrzeni Badawczej i Innowacji (ERAC). Członkowie zespołu VERA są przekonani, że projekt wywrze istotny wpływ na dyskusję nad EPB, gdyż jak zauważyła Stephanie Daimer: „Poprzez wkład we wzmacnianie i poszerzanie sieci interesariuszy oraz systematyczną analizę przyszłości za pomocą scenariuszy, partnerzy VERA poczynili istotny krok na drodze ku wizji EPB, bowiem tego typu procesy budujące wspólną wizję muszą opierać się na tych dwóch warunkach wstępnych”. Więcej informacji: VERA http://www.eravisions.eu/
Kraje
Niemcy